Bedensel Engelliler ve Ortopedik Yetersizlikler
Bedensel engelliler ve ortopedik yetersizlikler hakkında genel bir açıklama sunulan içerikte, zorluklarla başa çıkma ve özel eğitim hizmetlerine olan ihtiyaç vurgulanmaktadır. Ortopedik engellerin tanımı ve etkileri detaylı bir şekilde ele alınmaktadır. Ayrıca, bu engellerin doğum öncesi, doğum anı veya doğum sonrası nedenlere bağlı olarak geliştiği ve bireylerin yaşadığı günlük sorunlar incelenmektedir.
Download Presentation
Please find below an Image/Link to download the presentation.
The content on the website is provided AS IS for your information and personal use only. It may not be sold, licensed, or shared on other websites without obtaining consent from the author.If you encounter any issues during the download, it is possible that the publisher has removed the file from their server.
You are allowed to download the files provided on this website for personal or commercial use, subject to the condition that they are used lawfully. All files are the property of their respective owners.
The content on the website is provided AS IS for your information and personal use only. It may not be sold, licensed, or shared on other websites without obtaining consent from the author.
E N D
Presentation Transcript
BEDENSEL ENGELLLER TANIMI zel e itim hizmetleri y netmeli ine g re ; ortopedik yetersizli i olan birey: Hastal klar, kazalar ve genetik problemlere ba l olarak kas, iskelet ve eklemlerin i levlerini yerine getirememesi sonucunda meydana gelen hareket ile ilgili yetersizlikler nedeniyle zel e itim ve destek e itim hizmetine ihtiyac olan birey olarak tan mlanm t r
Doum ncesi, doum an ya da doum sonras bir nedene ba l olarak olu an ve b t n d zeltme i lemlerine ra men iskelet (kemik), kas ve sinir sisteminde meydana gelen bozukluklara bedensel engel (ortopedik engel) denmektedir. Bu engelden dolay , e itim performans nda ve sosyal uyumunda problemler ya ayan bireyler ise, bedensel engelli (ortopedik engelli) olarak adland r lmaktad r.
Bedensel engelliler, ortopedik yetersizliklerden etkilenenleri ve sreen hastal olanlar kapsamaktad r. Ortopedik yetersizlik, sinir sisteminin zedelenmesi, hastal klar ve kazalar sonucunda kas, iskelet ve eklemlerin i levlerini yerine getirmemesidir. S re en hastal klar ise, ki inin de i ik etkinliklere kat l m n s n rland ran t bbi sorunlar n ve bak mlar n n s rekli olmas eklinde tan mlanmaktad r. Bedensel yetersizlikten etkilenmi ocuklar, okula devamlar ve renmelerini sa layabilmek i in zel e itim hizmetleri, retim, ara ya da ortamlar nda d zenlemeleri gerektirecek d zeyde sa l k sorunlar ya da ortopedik yetersizlikleri olan ocuklard r. Bu ocuklarda zihin engeli ve uyum problemi gibi ek yetersizlikler olabilir. Bu nedenle bu ocuklar n e itimleri disiplinler aras yakla may gerektirir. T rkiye'de bu ocuklar nas l tan mlanmaktad r?
Milli Eitim Bakanl'nca karlan zel Eitim Hizmetleri Y netmeli inde, ortopedik z rl ler ve s re en hastal olanlar yle tan mlanmaktad r. Ortopedik Engelliler: B t n d zeltmelere ra men iskelet, sinir sistemi, kas ve eklemlerindeki z rlerinden dolay normal e itim, retim al malar ndan yeterince yararlanamayanlar. S re en Hastal Olanlar: S rekli bak m ve tedaviyi gerektiren hastal klar sebebiyle e itim ve retim al malar ndan yararlanamayanlar. BEDENSEL ENGELL LER N ZELL KLER Ba ms z hareket edebilme becerileri, devimsel koordinasyonlar s n rl d r. Hareketten ekinir, pasif kalmay tercih ederler
Sklkla yorgunluktan ikayet ederler. Yetersizlikten etkilenme d zeylerine g re uyum, konu ma ve renme g l kleri de g r lebilir. D k benlik alg s g r lebilir. ocuklar n geli imlerini ve dolay s yla zelliklerini etkileyen pek ok fakt r s z konusudur. ocukta ortopedik yada sa l kyetersizli i olmas durumunda ocu un geli imini etkileyen fakt rlerin say s ve niteli i artmakta ve de i mektedir. Yetersizli in neden oldu u durumlar n yan s ra ailenin e itim d zeyi, sosyoekonomik durumu, karde say s , bulunduklar evre gibi etkenler ocu un geli iminde b y k rol oynamaktad r. Ortopedik yetersizli i olan ocuklar n kendilerine zg fiziksel, dil, konu ma, zihinsel sosyal ve duygusal zellikleri bulunmamaktad r. Bedensel yetersiz olan ocuklar n t m nde ortak olan zellik bedensel hareketlerinin normal olarak i levde bulunmalar n n engellenmi olmas d r. Bu ocuklarda denge bozukluklar g r l r.
Bedensel yetersizlii olan ocuklarn pek ounun zorunlu olarak doktora gitmesi veya ok hastalanmas nedeniyle evde yatmas okuldan ve derslerden geri kalmas na neden olmaktad r. Normal zeka d zeyinde olsa dahi bu durumlar ndan dolay okul ba ar lar d kt r. Y r me, ko ma, t rmanma gibi hareketlerden ka n rlar. Kendilerine g venleri azd r. Motor koordinasyonlar zay ft r. Bedensel yetersizli i olanlar n zaman zaman uyum problemleri oldu u bir ger ektir. Ancak bu problemleri bedensel yetersizlikten kaynaklanmaktan ok bedensel yetersizli i olanlar n toplum taraf ndan nas l alg land , toplumun onlara y nelik tutum ve davran lar ndan kaynaklanmaktad r. Yaz yazmada zorlan rlar.
BEDENSEL ENGELLLK TRLER Serebral Palsi (Cerebral Palsy) Gebeli in ba lang c ile ikinci ya n sonuna kadar ki olan s rede beynin zarar g rmesi sonucu olu an duygu, alg ve hareket bozuklu udur. Bu bozukluk v cudun tamam n etkiliyorsa tetraparezi (kuadriparezi), daha ok bel alt yani bacaklar etkilemi ise diparezi (dipleji), v cudun yar s etkilenmi ise hemiparezi, tek kol veya tek bacak etkilenmi ise monoparezi olarak adland r lmaktad r. Do um ncesi, s ras ve sonras nda beynin zedelenmesi sonucunda bedenin kaslar n n i leyi i ve e g d m nde yetersizliklerin kas zay fl n n ve di er hareket bozukluklar n n g r ld bir durumdur. Beyin inmesi bir hastal k de ildir. Bula c de ildir. Beyindeki ilerlemeyen bir zedelenmedir. Ki inin el, kol ve bacak hareketlerinde g r len yetersizliklere ek olarak n betler ve konu ma problemleri de g r lebilir Beyin inmeli ocuklar n % 40- 60 ' n spastikler olu turur.
Ayak atma, uzanma ve tutma gibi istemli hareketler srasnda kaslar kontrol edeme ve kaslar aras nda e g d m sa layamama temel zellikleridir. Kol ve bacaklar hareket ettirirken, ki inin kendi iste i d nda kaslarda gerilme ve kas lmalar olu arak hareket etmeyi g le tirir. Beyin inmesinden etkilenmi olman n getirdi i yetersizlikler sadece hareket yetersizlikleriyle s n rl de ildir. Zihinsel s re ler ve duyular n i leyi i de etkilenebilir. Beyin inmesinden etkilenen ocuklardan bir b l m nde i itme, g rme yetersizliklerinden, alg sal g l klerinden, konu ma bozukluklar ndan ya da zihin yetersizliklerden bir ya da bir ka g zlenebilir. Beyin inmesinden etkilenen ocuklardan bir b l m de normal ya da normalin zerinde zeka kapasitesine sahip olabilir. Kaslarda istem d olu an gerilme ve kas lmalar ama lanan hareketlerin yap lmas n engeller ve /veya g bir ekilde yap lmas na yol a ar.
Serebral palsinin 5 farkl eidi bulunmaktadr. Spastik Tip Kas n istem d sertle mesini ifade eden bu durum, bireyin bedensel hareketleri kontrol etmede g l k ekmesine ve baz bedensel hareketleri yapamamas na neden olmaktad r. Athetoid. Beyin inmesinden etkilenenlerin % 15-20'sini olu turur. zellikle parmak ve bileklerde istem d titrek hareketler olu ur. Kas k melerinde ard arda kontrol edilemeyen kas lmalar hareketlerin e g d ms z olmas na neden olur. Diyafram ve boyun kaslar n n etkilenmi oldu u durumlarda yutkunmada g l kler olu ur Bu durum, kaslar n bazen sertle mesini bazen de gev emesini ifade eder. Ataksik Tip Birey, denge ve koordinasyon bozukluklar ya ar. Hareketlerde titreme g r l r. Hipotonik (Gev ek) Tip V cuttaki kaslar n o unda g r len gev ekli i ifade eder. Kar k Tip Serebral Palsi nin farkl tiplerindeki zelliklerin bir arada g r lmesini ifade eder.
Kala k skelet ve eklem bozukluklar na yol a an bir durumdur. Erken tan land nda, d zeltilmesi ok kolay olmaktad r. zelikle bebekli in ilk alt ay nda tan lan rsa, d zeltilmesi kolay olur. Daha sonraki d nemlerde tan land nda, cerrahi m dahale gerekmektedir. D zeltilemeyen kal a k durumlar nda ocuk aksayarak y r r. Kal a k okuldaki renmeler i in sorun yaratmamaktad r. Di er ocuklar gibi derslerin ve okulun ama lar n ger ekle tirmek i in zel d zenlemelere gerek yoktur. Amputasyon ocu un parma n n, elinin, dirsek alt ndan kolunun, omuzdan kolunun ya da kollar n n, kal a alt ndan baca n n, diz alt ndan baca n n ya da bacaklar n n olmamas durumudur. Amputasyon durumlar anne karn ndaki e itli nedenlerden dolay ocu un ola an geli imini tamamlayamamas n n sonucu oldu unda bu duruma do u tan ampute denilir. Kaza ve hastal klar sonucu kol ve bacaklarda kesikler olu ursa,bunlara da edinilmi ampute denilir.
Kol ve bacaklarda meydana gelen kesiklerden bazlar plastik ve rekonstraktivameliyatla d zeltilebilir. Yapay kol ve bacaklarla kaybedilen uzvun i levini kazand rma yoluna gidilebilir. Yapay kol ve bacaklar n kullan m n kazand rma gibi ek sa alt ma gereksinimleri olabilir. Mimari engellerin kald r lmas ve ara gere lerde ocu un zelli ine g re d zenlemeler yapma, ocu un ba ms z ekilde akranlar yla birlikte e itim ve retimden yararlanmas i in o u zaman yeterli olmaktad r. Merkezi Sinir Sistemini Etkileyen Dejeneratif, Metabolik ve Genetik K kenli Hastal klar Bu hastal klara; Down sendromu, Subakutsklerozon panensefalit, Jobertsendromu, Rett sendromu, Prader Willi sendromu ve Williams sendromu rnek olarak g sterilebilir. Mental Motor Gerilik (Mental Motor Retardasyon) Zeka, alg ve bedensel yeterlilikteki gerili in bir arada g r ld durumdur. Do u tan Kol Felci (Brakial Pleksus Yaralanmas ) Do um an nda kola giden sinirlerin zarar g rmesi sonucu ortaya kan fel durumudur. Etkilenen kolda tamamen bir fel g r lebilece i gibi elde ya da omuzdaki kaslar n zay fl eklinde de g r lebilir. Omurilik Kapanma Defektleri (Spina Bifida-Meningomyelosel) Omurilik ve omurilik s v s n n d ar ya do ru f t kla t , tek bacak veya iki bacakta e itli derecelerde g r lebilen fel lere neden olan bir hastal kt r.
Baz hastalarda beyin omurilik svsnn, beyinde birikmesi ve buna bal olarak ba n b y mesi (hidrosefali) durumu ile de kar la labilir. Do u tan Kas Hastal klar Do umdan itibaren g r len kas g s zl ve eklem sertli i gibi zellikleri i ene alan hastal klard r. Travmatik Nedenli Merkezi Sinir Sistemi Yaralanmalar Trafik kazas , d me veya silahla yaralanma gibi nedenlerle olu abilen, sinir sistemindeki kal c ya da ge ici engele neden olan durumlard r. S regelen Hastal klardan Kaynaklanan Motor Geli im Gerilikleri Ya am boyu devam eden ve bireyin ince ve kaba motor becerilerinde gerili e yol a abilen durumlard r. Epilepsi, s regen hastal klara rnek verilebilecek en yayg n g r len hastal kt r. lkemizde n fusun %12 sini engelli bireyler olu turmaktad r. Bu rakam n i erisinde fiziksel engellilik, zihinsel engellilik, kronik hastal k ve organ kay plar gibi t m engellilik halleri bulunmaktad r.
Sadece zihinsel engelli, ortopedik (bedensel) engelli, i itme engelli , g rme engelli ve dil ve konu ma g l eken bireylerin say s ise lke n fusunun %2,5 denk gelmektedir. Bedensel yetersizli i olan renciler: Ek engeli olanlar d nda yaln zca bedensel engeli olanlar n toplam renci n fusu i indeki oranlar %2,4 olarak kaydedilmektedir. Kaba bir hesap ile bu say yakla k 2 milyon ki idir G r ld gibi engelli birey say s olduk a fazlad r. BEDENSEL ENGELL L K NEDENLER Bedensel yetersizliklere ate li hastal klar, oksijen yetmezli i, zehirlenme ve kazalar neden olmaktad r. Merkezi sinir sisteminin zedelenmesi, beynin ve omurili in zedelenmesini ifade etmektedir. Merkezi sinir sisteminin zedelenmesi sonucunda yetersizlikler kaslarda zay fl k, inme ve e g d ms zl k eklinde kendini g sterir. Bireyin davran lar na etkisi ise; zihinsel gerilik, alg sal problemler, e g d m yoksunlu u, dikkat da n kl ve konu ma bozuklu u olarak kendini g stermektedir. Kas iskelet sisteminin etkilenmesi sonucu ortaya kan bedensel yetersizlikler do u tan olabilece i gibi sonradan da kazan labilmektedir. Nedenleri aras nda kal tsal bozukluklar, bula c hastal klar, kazalar ya da geli im yetersizlikleri yer alabilmektedir. Bu grupta yer alan yetersizlikler aras nda d ztabanl l k, adale erimesi ve kal a k say labilir.
Doutan kazanlan bedensel yetersizliklerin bazlar merkezi sinir sisteminin zedelenmi olmas ndan, baz lar da kas iskelet sisteminin etkilenmi olmas ndan kaynaklanmaktad r. Bu grupta yer alan yetersizlikler, bel atla felci,beyinsel inme, kal a k ve do u tan amp tasyondur. (yani hamilelik d neminde anne karn ndaki ocu un e itli nedenlerden dolay , ola an bir ekilde geli ememesi sonucunda ocu un parma , eli, kolu, yada baca n n bir b l m olmadan do mas ) Kazalar ve di er hastal klar sonucunda ortaya kan bedensel yetersizlikler ve s re en hastal klar grubuna, d me, yanma, zehirlenme ve trafik kazalar gibi kazalarla, kanser, t berk loz, ate li romatizma ve eker hastal gibi hastal klar girmektedir Kazalar merkezi sinir sistemini zedeleyebilir ya da amputasyona neden olabilmektedir
BEDENSEL ENGELL BREYLERN ETM ORTAMLARI Beyin inmesinden etkilenen ocuklar n e itsel sorunlar , yetersizlikleri gibi e itlilik g sterir. Ortopedik yetersizlikleri olan ocuklar i in mimari engellerin kald r lmas ve zel ara gere lerle donatma yeterli olur. Kayna t rma yoluyla e itimlerine devam eden bedensel engelli rencilerin yetersizlik t r , e itim performans ve ihtiyac na g re; ara -gere , e itim materyalleri, retim y ntem ve teknikleri ile l me ve de erlendirmede gerekli tedbirler al narak d zenlemeler yap l r.
BEDENSEL ENGELLLERN ALELERNE NERLER Do u tan kal a k kl , do u tan kol veya bacaklarda bir eksiklik, herhangi bir kaza sonucu kol veya baca n n bir k sm n n veya tamam n n kaybedilmesi, romatizma hastal klar vb. bedensel yetersizlikler, kas iskelet sisteminin do u tan veya sonradan etkilenmesi hastalanmas sonucunda da a a karabilir. Do ru tan n n zaman nda konmas , gerekenlerin ge kal nmadan yap lmas ocu un durumunun izin verdi i en st d zeye ula mas i in n artt r. ocuk felci tan s konan ocuklar n hayati tehlikeyi atlatmas i in gereken al malar yap ld ktan sonra, daha nce hi bir sorunu olmayan ocu un baca nda, kolunda zay flama, kuvvetsizlik olabilir. ocuk b y rken zay f olan kol ve bacaklar kullan lmamaya ba l olarak incelebilir. Zamanla bu b lgeler di er kol ve baca a g re k sa kalabilir. Bunlar nlemek amac yla ve bu b lgelerin kuvvetini yeniden kazanmas i in fizyoterapistler taraf ndan verilecek egzersiz program n d zenli bir ekilde yapman z gerekti ini unutmay n
Bebeinizin yetersizliklerini ve zelliklerini ok iyi tanmanz neririz. B ylece yapamayaca hareketler i in onu zorlamam olursunuz. Zorlanaca durumlar mutlaka olacakt r. ocu unuzun bedensel yetersizli i onun t m geli imini olumsuz etkiler. ocuk e er emekleyemiyor, y r yemiyor veya oturam yorsa evresiyle ilgisi buna ba l olarak sinirli olacakt r. ocu un bedensel yetersizli ine ra men evresiyle ayn ekilde ili ki kurmas n sa lamak sizin g revinizdir. Bu nedenle oldu unca evreyi ocu un aya na getirmek, bir de i le emeklemese de,oyunca tutamasa da ona oyunca g stermek, sesini dinletmek, g z yle takip etmesini sa lamak ocu unuzun geli imine destek olacak etkinliklerdir.
Bedensel engelli ocuunuz iin doktorunuz ve fizyoterapistiniz ocu unuzun hareketleri a s ndan ve kas nt lar n azaltmak i in cihaz uygun g rm olabilir. Bunlar nas l kullanman z gerekti ini iyi renmeniz gerekmektedir. ocu unuz bu cihazlar kullanmay ba lang ta reddedebilir, a layabilir. K sa s reli olarak kullanmaya ba laman z onun al mas a s ndan daha iyi olacakt r. Tepki g sterdiyse onu fazla a latmadan oyun havas i inde oyuncaklar ile oyalayarak belki ark s yleyerek onu raz etmeye al man z neririz. ocu unuzun bedensel yetersizli inin yan nda zihinsel yetersizli i yoksa normal okullarda e itim g rmelerinin m mk n oldu unca desteklenmesi gerekti ini de akl m zdan karmayal m Bedensel z rl ocuklar motor hareket becerilerindeki yetersizlik d nda ya tlar yla ortak zellikleri oldu u i in gerekli d zenlemelerle normal okullardan en ok yararlanacak ocuklard r.
ocuunuz bedensel yetersizliinin yannda zihinsel yetersizli i de varsa hedefimiz onun evresine kendi s n rlar i inde en az ba ml ya amas n sa lamak olmal d r. Bu nedenle giyinme, soyunma. yemek yeme, tuvaletini yapma yard mla da olsa basit ev i lerini yapma gibi g nl k ya am becerilerini kazanmas na yard mc olmak gerekir. ocu unuz belki ev d nda bir i te al amayacak ancak bu becerileri renmesi onun evresine en az ba ml ya amas n sa layacakt r.
BEDENSEL ENGELLLERN RETMENLERNE NERLER Ortopedik engelli rencilerin bulundu u s n f, m mk n oldu u kadar giri kat nda ve s n f i indeki yerleri de kap ya yak n, kolayl kla girip kabilecekleri bir yerde olmal d r. Bedensel engelli renciler i in, ok l zumlu durumlarda merdivenlere veya kap e iklerine rampa yapt r lmal d r. Ellerini kullanmakta zorluk eken rencilere derslerde ve s navlarda daha fazla zaman tan nmal , ellerini hi kullanamayan rencilerin s navlar , rencinin uygun bir g revliye cevaplar s yleyerek yazd rmas eklinde olmal d r. Tahtada ve tuvaletlerde elleriyle tutunabilecekleri yerlerin bulunmas gerekir. Tekerlekli sandalyeyi yerle tirebilmek i in s ralar n kald r lmas ya da aralanmas gerekir. Bedensel yetersizli i olan renci, normal okula ve s n fa devam ederek s n rl l klar n kabul etmeyi, onlar d llendirmenin yollar n ve erken ya lardan itibaren ya am sorunlar n zmeyi ve yetersizli i olmayanlarla yar may retir.
Bedensel engelli ocuk ya da snf arkadalarnn birbirine kar anlay kazanmalar b y k l de retmene ve retmenin bedensel yetersizli i olan ocu a y nelik tutumlar na ba l d r. Bedensel yetersizli i olan ocuklar n pek o unun zorunlu olarak s k s k hekime gitmesi, hastanede ve evde yatmas nedeniyle okula devamlar aksamaktad r. Bu ocuklardan baz lar ola an retim s re lerinden yararlan rken baz lar i in zel retim s re lerine yer vermek gerekmektedir. ocu un bedensel engeli yan nda zihinsel engeli yoksa normal okullarda e itim g rmelerinin m mk n oldu unca desteklenmesi gerekti ini de akl m zdan karmayal m. Bedensel z rl ocuklar motor hareket becerilerindeki yetersizlik d nda ya tlar yla ortak zellikleri oldu u i in gerekli d zenlemelerle normal okullardan yararlanabilirler. Di er bir olas gereksinim ise sosyal kabuld r. retmenler ve akranlar, g r n r bir yetersizli i ya da epilepsi n betleri gibi korkutucu durumlar ya ayabilen bir renci ile etkile im kurma konusunda ekingen davranabilmektedir.
Snf, ortopedik ya da salk yetersizliklerinin neden oldu u engellerin tart lmas , anla lmas n n sa lanmas ve engelli ocu un kabul i in yararl bir ortam olabilmektedir. S n fta rol yapma teknikleri kullan larak, di er ocuklar n tekerlekli sandalye, cihaz ya da koltuk de ne i kullanmalar ve ortopedik yetersizli i olan arkada lar n n kar la t klar engellerin fark na var lmalar sa lanabilmektedir.
KAYNAKLAR zaras, N., Spina Bifida, Fiziksel T p ve Rehabilitasyon, Cilt: 2, G ne Kitapevi, Ankara, 2000. CAVKAYTAR Atilla, brahim H. Diken, zel E itime Giri , K k Yay nc l k, Ankara 2006. http://www.aof.edu.tr http://orgm.meb.gov.tr http://www.ozida.gov.tr http://www.tsd.org.t ATAMAN Ay eg l, zel E itime Giri , G nd z E itim ve Yay nc l k, Ankara, 2005 DARICA Nil fer, Etkinlik D nyas , Morpa K lt r Yay nlar , stanbul 2004. DARICA Nil fer, Yarat c Etkinlikler, Morpa K lt r Yay nlar , stanbul 2004.
