Birthing and Intervention Times in Cats

1 KED LERDE G DO UM ve M DAHALE ZAMANI DOKTORA RENC S VETER NER HEK M HAZAL AYSIN Y CEEL

KEDLERDE G DOUM ve MDAHALE ZAMANI 2 Kedilerde gebelik ya n n belirlenmesi g do uma m dahale noktas ndan nem ta r. Gebelik s resi, ovulasyondan itibaren yakla k 9 hafta kadard r. Gebelik i in kesin tan , ikinci haftada konabilir. Di i kedilerde LH, iftle me say s ile birlikte artar ve k peklerde oldu u gibi herhangi bir e zamanl progesteron art s z konusu de ildir. Bu sebeple LH l m ile gebelik zaman n n tahmini yap lamaz.

3 KED LERDE G DO UM ve M DAHALE ZAMANI Gebelik ya n n belirlenmesinde, intrakoriyonik bo lu un l lmesi yayg n olarak kullan lan bir y ntemdir. ntrakoriyonik Bo luk (ICC)= mm-25,11/0,61

4 KED LERDE G DO UM ve M DAHALE ZAMANI Kullan lan bir di er yayg n y ntem ise bipariyetal ap l m d r. Gebelik ya ile bipariyetal ap da b y d i in l lmesi kolayd r ve gebeli in ikinci yar s nda kullan l r. Bipariyetal ap (BPD)= mm-23,39/0,47

5 KED LERDE G DO UM ve M DAHALE ZAMANI Dorsal planda bipariyetal ap l m

6 KED LERDE G DO UM ve M DAHALE ZAMANI E er planlanm bir sezaryen operasyonu durumu varsa, gebelik ya do ru hesaplanmal d r nk fetal geli imin tamamlanm olmas gerekir. 5 haftal k bir gebelikte, ICC ve BPD l mleri neredeyse e it do ruluktad r. BPD, sekizinci haftaya kadar do rulu unu korur ancak sonras nda do rulu u azalmaya ba lar.

7 NORMAL DO UM ( TOS ) Do um, normal gebelik s resinin sonra ermesiyle geli imini tamamlam olan yavrunun d nyaya gelme s reci olarak tan mlan r. Distosinin te his ve tedavisi i in ncelikle normal do umun mekanizmas n anlamak gerekir. Do um, hormonal olarak fetal adrenal bezlerden salg lanan kortizol ile ba lar.

8 NORMAL DO UM ( TOS ) Do um, fizyolojik olarak 3 a amadan olu maktad r. - I. A ama; uterus kontraksiyonlar n n art ve serviksin dilatasyonu, 2-12 saat - II. A ama; fet slerin genital kanaldan d ar kmas , 3-16 saat - III. A ama; fetal membranlar n at lmas , 4-6 saat

9 NORMAL DO UM ( TOS ) E er, - B t n plasentalar 4-6 saat i inde at lmam sa, -Lo ya, purulent kararkterli ve/veya k t kokuluysa, -Genital kanama devam ediyorsa, -39,5 C den y ksek v cut s cakl varsa, -Genel durumu k t yse ED LMEL D R. KES NL KLE MUAYENE

10 NORMAL DO UM ( TOS ) Do umun tamamlanmas genellikle ikinci a aman n ba lamas ndan 6 saat sonra tamamlan r fakat bu s re 24 saate kadar uzayabilmektedir. 24 saatten fazla s rmesine hem anne hem de yavrular n hayati riski olu aca i in izin verilmemelidir.

11 G DO UM (D STOS ) Do umun t rlere zg olan s re i erisinde ger ekle ememesi ya da herhangi bir yard m olmadan fet slerin do um kanal ndan kamamas durumu anlam na gelmektedir. Do um esnas nda kar la lan en yayg n acil durumdur. Do um s ras nda k k bir yard mdan operasyona kadar de i en seviyedeki her t rl m dahale g do um olarak nitelendirilir.

12 G DO UMUN SEBEPLER Maternal (%67,1) Fetal (%29,7) Her ikisinin kombinasyonu

13 MATERNAL G DO UM Pelvik k r k, Primer ya da sekonder uterus iner iyas , Torsiyo uteri, Vajinal anomaliler, Uterusun kongenital anomalileri,

14 MATERNAL G DO UM Maln trisyon, Parazitizm, Pelvis kanal n n darl , Metabolizma hastal klar , nguinal herni

15 UTERUS NER YASI Primer ve sekonder olmak zere s n fland r l r. Primer uterus iner iyas na; Uygun uterus uyar m sa layamayan az say da yavru veya fazla yavru sebebiyle uterusun a r uyar lmas , Genetik predispozisyon, Beslenme dengesizli i,

16 UTERUS NER YASI Myometriyuma ya infiltrasyonu Hipokalsemi, N roendokrin d zenlemede eksiklik, Uterus enfeksiyonu, Torsiyo uteri, Stres, Ya l l k, Genel durum bozuklu u Travma sebep olur.

17 UTERUS NER YASI Primer uterus iner iyas , tam ve parsiyel olarak iki grup alt nda toplanabilir. -Tam primer uterus iner iyas nda do umun ikinci a amas ba layamaz, do um beklenen s reyi a ar. -Parsiyel primer uterus iner iyas nda ise do umun ikinci a amas ba lar ancak kontraksiyonlar zay ft r.

18 UTERUS NER YASI Sekonder uterus iner iyas genellikle uzun s ren g do umlardan sonra ortaya kar. Uterus myometriyumunda do um kanal nda bir t kan kl a ba l olarak yorgunluk ekillenmesiyle meydana gelir Ya da ilk yavrular do duktan sonra anne halsiz d er ve geriye kalan yavrular do um kanal nda veya uterusta bekler. Stresli ve isteyerek do umu durdurma, psikolojik stres varl nda g r lebilir ve genelde ilk kez yavru

19 UTERUS NER YASI Uterus iner iyas genellikle; - lk iftle me ve do um aral 71 g n ge enlerde, - 5 ya ndan sonra ilk do umunu yapanlarda - 8 ya n ge mi ve ok say da do um yapm larda g r l r. Fetal mortaliteden ka nmak i in iftle meden 71 g n sonras nda do uma dair herhangi bir bulgu yoksa sezaryen operasyonu nerilir.

20 UTERUS TORS YONU Uterus torsiyonu, nadir kar la lan bir durumdur ancak genel durumu k t olan anne kedilerde nemli bir ay r c tan d r. Fetal aktiviteye ve kedinin hareketlerine ba l olarak, uterusun gev ek as c ligamentinin izin vermesiyle kornu uteri uzun ekseni boyunca d ner. Torsiyonun derecesi 180 den 900 ye kadar e itli seviyelerde olurken, klinik tablonun iddeti de torsiyonun derecesine g re de i mektedir.

21 UTERUSUN KONGEN TAL ANOMAL LER Bir ya da her iki kornu uterinin tam ya da parsiyal aplazisi, Serviksin veya korpus uterinin tam ya da parsiyal aplazisi, Serviksin veya korpus uterinin tam ya da parsiyal hipoplazisi seyrek kar la lan maternal kaynakl obstr ktif g do uma sebep olabilir.

22 YUMU AK DOKU ANOMAL LER Do um kanal nda neoplazi, Dar pelvik kanal, Vajinal septa ya da fibrozis gibi durumlar obstr ktif g do uma sebep olabilir

23 FETAL G DO UM Fetal obstr ksiyonlar A r b y k fet s, Malprezentasyon/maloryantasyon ya da Hidrosefalus, fetal dem e itli dublikasyonlar gibi fetal canavarlar sebebiyle meydana gelebilir.

24 M DAHALE ZAMANINA KARAR VERME G do umun te hisinde genellikle do umun birinci ve ikinci d neminde hata yap lmaktad r. Bunun nedeni kedilerin yavrular n de i ik s relerde do urmalar d r. G do um vakas yla kar la ld nda tam bir anamnez ve klinik muayene, uygun y netim i in ok nemlidir.

25 M DAHALE ZAMANINA KARAR VERME Kedilerde g r len her g do um vakas , kediye zel olarak de erlendirilmelidir. Bu de erlendirme ilk nce kedinin genel durumu g zden ge irmeyle ba lar ve fet s varl y n nden vajinal muayene yap l r.

26 M DAHALE ZAMANINA KARAR VERME Do umun ikinci a amas na ge ildi ini belirten 3 kriter g zlemlenmelidir. Bunlar; -Fetal s v lar n gelmesi, -G zlenebilir abdominal kas lmalar n varl ve -Rektal s cakl n normale d nmesidir.

27 M DAHALE ZAMANINA KARAR VERME Vajina herhangi bir ak nt varl y n nden muayene edilmelidir, ak nt varsa karakterine dikkat edilmelidir. Hen z hi bir yavru do mam ken vajinadan gelen belirgin rengi bozuk ak nt saptan rsa veteriner m dahale endikedir. Uterusun geni li ini belirlemede abdominal palpasyon yard mc olabilir. Anne kedi, sepsisi de i eren maternal riskler y n nden de erlendirilmelidir.

28 M DAHALE ZAMANINA KARAR VERME Fiziksel muayenenin ard ndan giri imsel muayenelere ge ilmelidir. Bir sonraki ad m ultrasonografik muayene ile fetal canl l n kontrol edilmesidir. Fetal canl l n ve stresin tespit edilmesi i in ultrasonografik muayene olduk a nem ta r.

29 M DAHALE ZAMANINA KARAR VERME Kedilerde fetal kalp at m say s gebelik boyunca sabittir ve dakikada ortalama 228 35,5 civar ndad r. Fetal kalp at n n, dakikada 180 in alt nda olmas fetal stresi belirtir. Dakikada 150 bpm nin alt na d mesi ise iddetli fetal stresi belirler ve acil olarak m dahale edilmesi gerekmektedir.

30 M DAHALE ZAMANINA KARAR VERME Radyografik muayene, maternal pelvisin b t n anomalilerini, fetal say , b y kl k ve lokalizasyonunu de erlendirmek, kongenital defektlerle l fet sleri tespit etmek i in olduk a de erli bir y ntemdir. l bir fet ste, intrafetal gaz birikimi 6 saat, kraniyal kemiklerin st ste binmesi ve omurga kemiklerinin se ilemez h le gelmesi ise 48 saat sonra radyografide g zlenebilir.

31 M DAHALE ZAMANINA KARAR VERME Giri imsel muayenelerin ard ndan hemogram ve kalsiyum ile glikoz de erlerini i eren serum biyokimya testleri yap lmal d r.

32 M DAHALE ZAMANINA KARAR VERME Anne hesaplanan do um zaman n ge mi se, Rektal s cakl k d m ve normale d nm fakat do umla alakal herhangi bir belirti yoksa, K rm z -kahverengi bir ak nt varsa fakat hen z hi bir yavru do mam sa, lk fet s n do umundan nce belirgin bozuk renkli vajinal bir ak nt varsa,

33 M DAHALE ZAMANINA KARAR VERME Do umun herhangi bir a amas nda kanl vajinal ak nt olursa, Fetal s v lar geleli 2-3 saat olmu ancak do umla alakal herhangi bir belirti yoksa, 2 saatte fazla s re kas lman n yoklu u ya da 4 saat s reden fazla zay f veya s k olmayan kas lma varsa, 20-30 dakikadan fazla s rekli ve g l kas lmalara ra men herhangi bir do umun ger ekle memesi, Kedinin s rekli ba r yor ve vulva b lgesini yal yorsa

34 M DAHALE ZAMANINA KARAR VERME Pelvik k r k ya da do um kanal na s k m yavru gibi bariz g do um kan t varsa, Toksemi generalize dem, ok) varsa, belirtileri (bozulmu genel durum, Annede genel durum bozuklu u varsa ve do um 36 saatte tamamlanmam sa vaka g do um olarak tan mlan r ve veteriner m dahale endikedir.

35 TEDAV SE ENEKLER Medikal m dahale Mekanik m dahale Cerrahi m dahale

36 MEKAN K M DAHALE E er fet s normal boyutlardaysa g do umda fet s n manuel olarak d zeltilmesi eklinde manip lasyonu ba ar l olabilir. Malprezentasyon ve malpozisyon bazen bol miktarda kayganla t r c kullan larak ve dikkatli bir ekilde manip le edilerek d zeltilebilir. E er vajina giri inde s k an ve kayganla t r c kullanarak veya manip le edilerek kar lamayan fet s varsa, epizyotomi g z n nde bulundurulmal d r.

37 MEKAN K M DAHALE Primer uterus iner iyas durumlar nda, hasta sahipleri anneye egzersiz yapt rarak kas lmalar uyarabilecekleri konusunda bilgilendirilmelidir. Kedilerde bir parma n vajinaya yerle tirilmesi ve itilmesi ya da dorsal duvara dayanarak kediyle birlikte y r me eklinde yap labilir. Bu durum, bir dizi kas lmay uyar r (Ferguson Refleksi).

38 MEKAN K M DAHALE Mekanik m dahale sonucuna ili kin bilgi veren al malar, g do uma y nelik forseps do um ve/veya t bbi tedavi i eren dijital manip lasyonun, di i kedilerde %29,9'unda ba ar l oldu unu g stermektedir. Erken te his ve h zl tedavi, distosi vakalar nda yavru k pek veya yavru kedi l m oran n n azalt lmas a s ndan ok nemlidir.

39 MED KAL M DAHALE Medikal m dahale e er; -Annenin genel durumu iyiyse, -Do um s reci ok uzamam sa -E er serviksin dilatasyonu g rsel ya da bir yavrunun do mu olmas na ba l olarak do rulan yorsa -Vajinal do um i in fetal b y kl kler uygunsa, -Fetal kalp at say s normal ya da normale yak nsa endikedir.

40 MED KAL M DAHALE Medikal sa alt m, obstr ktif g do umlarda (maternal veya fetal orijinli fark etmeksizin) KES NL KLE KONTRAEND KED R. Uterusta hen z birden fazla fet s varl na ra men maternal ya da uterin yorgunluk varsa medikal ajanlar kullan lsa dahi ba ar elde edilemeyebilir.

41 MED KAL M DAHALEDE KULLANILAN AJANLAR Oksitosin % 10 Kalsiyum glukonat Glikoz Denaverin hidroklorid (oksitosin ile kombine)

42 OKS TOS N Oksitosin, transmembran iyonik ak mlar de i tirerek, uterus myofibrillerinin sodyum ge irgenli ini art r r ve myometriumun s rekli uterus kontraksiyonu ekillendirmesine neden olur. nsanlarda yap lan ara t rmalar ayr ca oksitosinin h cre i i kalsiyum depolar n harekete ge irdi ini ve in vivo miyometriyal h crelerde h cre d kalsiyum ak na neden oldu unu g stermi tir.

43 OKS TOS N Miyoepitelyal h creler oksitosin i in ba ka bir hedef organd r ve bu h crelerin uyar lmas kas lmaya ve s t k na neden olur. Oksitosin ayr ca korpus luteumun b y k luteal h creleri taraf ndan retilir ve luteolizde yer al r. Sentetik oksitosin veterinerlik t bb nda mevcuttur ve intraven z, subkutan ve intram sk ler dahil olmak zere e itli yollarla uygulanabilir.

44 OKS TOS N Oksitosin y ksek dozlarda uygulan rsa, hipertonik kas lmalar uterus rupturu, plasenta ayr lmas veya fetal l me neden olabilir. Oksitosin uygulamas n n di er potansiyel olumsuz etkileri aras nda plasental ayr lma, umblikal damarlar n n daralmas ve/veya maternal vazodilatasyon ve hipotansiyon bulunur.

45 KALS YUM GLUKONAT G do umun medikal tedavisinde oksitosinin uterus kas lmalar n n s kl n art r rken, kalsiyum verilmesinin g c n art rmaktad r.

46 GL KOZ Baz yazarlar, primer uterus iner iyas n n bir nedeni olarak hipoglisemiyi ne s rm lerdir.

47 DENAVER N H DROKLOR D E er uterus kaslar , tonus y kseltici ile s rekli uyar m alt nda kal rsa, spazm tipli patolojik bir hipertonus olu ur. B yle kramp tipli sanc lar yavrunun bulundu u i y zeyi daralt r ve yavrular s k t r r. Yavru hareket edemedi i i in serviksin sirk ler kaslar da etki alt na al namaz ve servikal kanal darl meydana gelir.

48 DENAVER N H DROKLOR D Spazmolitik ila lar, uterus kaslar n n kontraksiyonlar nda d zenleyici olarak etki yaparlar. Ayn zamanda uterus damarlar nda geni leme sa layarak yavrunun dola m n da rahatlat rlar.

49 TEDAV PROTOKOL 0,5-1,5 ml/kg (2-5 ml toplam) dozunda, IV yolla yava inf zyonla (1 ml/dk) verilmelidir. nf zyon esnas nda kalp at lar dikkatle takip edilmelidir. Anne kediye tedaviye yan t vermesi i in 30 dakika verilir. E er kas lmalar ba larsa tedavi tekrarlanabilir veya oksitosin ile devam edilebilir.

50 TEDAV PROTOKOL 30 dakikan n sonunda herhangi bir kas lma ekillenmezse, 0,1 IU/kg oksitosin IM veya IV ile devam edilmelidir. Kas lmalar g zlenirse, dakika sonra oksitosin tedavisi tekrarlanabilir. gerek g r ld nde 30 Oksitosin, verilebilir. denaverin hidroklorid (30 mg/kg) ile 30 geli me ekillenmezse, 2 ml %50 lik dekstroz zeltisi IV yolla verildikten sonra yeniden oksitosin uygulan r. dakika sonra kas lma a s ndan olumlu bir