Discovering Browicz: Pioneer in Pathology and Bacteriology

Tadeusz Tadeusz Browicz Browicz Salmonella Salmonella Typhi Typhi i i kom rki gwia dziste kom rki gwia dziste dr hab. Ryszard Witold Gryglewski, prof. Uniwersytetu Jagiello skiego, Katedra Historii Medycyny UJ CM

Ucze i asystent wybitnego anatomopatologa Alfreda Biesiadeckiego, Tadeusz Browicz, ktry pniej sam utrwali swoje nazwisko w historii nauki, urodzi si w 1847 roku we Lwowie. Po zdaniu matury zdecydowa si na studia medyczne na Wydziale Lekarskim UJ. Uko czy je w sze lat p niej uzyskawszy tytu doktora wszechnanuk lekarskich. W wczas te uzyska pe n asystentur w Zak adzie Anatomii Patologicznej UJ. W ci gu dw ch lat Browicz przygotowa prac zatytu owan O zmianach pozimniczych w troby, ledziony i szpiku kostnego, kt ra sta asi jego rozpraw habilitacyjn , zebrawszy jednocze nie bardzo wysokie oceny. Dowi d w wczas, e charakterystyczny barwnik zimnicy kszta tujesi w erytrocytach, b d cpochodn przemian metabolicznych zarod ca malarii. W oparciu o przeprowadzone analizy struktury samego barwnika wykaza , e przejawia on sk onno do skupiania si w grudkowate formy. Zaprzeczy te genezie barwnika z wybroczyn krwawych pochodz cychbezpo rednio z barwnika krwi, co by odot d powszechnie przyj tympogl dem. Wreszcie podkre li , e grudki barwnika mog tworzy zatory, kt re w mniejszych naczyniach prowokuj ca kowit blokad przep ywu krwi. Je li zator powstanie w ga zkacht tnicy siatk wki to w konsekwencji mo e to prowadzi tzw. lepoty zimniczej. M ody i zdolny uczony zwr ci uwag grona profesorskiego i w adz uczelni. Gdy wiosn 1876 roku Biesiadecki, obj wszyurz d Namiestnika i Referenta Spraw Sanitarnych w Galicji, z o y rezygnacj z pracy na uniwersytecie, Browicz zosta mianowany zast pc profesora anatomii patologicznej UJ.

Ju 1878 roku Rada Wydziau Lekarskiego UJ wystpia z wnioskiem do Ministerstwa Wyzna Religijnych i Owiecenia Publicznego w Wiedniu o mianowanie Browicza profesorem zwyczajnym anatomii patologicznej. Tu jednak najwyra niej uznano, e tempo awansu licz cego w wczas 31 lat uczonego jest zdecydowanie za szybkie i dopiero w dwa lata p niejm g uzyska , ale tylko profesur nadzwyczajn . Uzwyczajnienie nast pi o w 1882 roku. Z Katedr i Zak adem Anatomii Patologicznej UJ pozosta azwi zany,a do swojej mierci w 1928 roku, chocia w stan spoczynku przeszed dziewi lat wcze niej. Browicza nale yzaliczy do grona najwa niejszych polskich uczonych prze omu wiek w XIX i XX, kt rego prace cz stowyznacza yzupe nie nowe kierunki bada . Ju w 1874 roku, a zatem ledwie w rok od uko czenia studi w, na amach Rozpraw Akademii Umiej tno ci ukaza si kr tki tekst jego autorstwa zatytu owanyPasorzyty (sic!) ro linne w durze jelitowym. Informowa w nim o odkryciu pa eczkowatych paso yt w w materiale sekcyjnym zmar ej na dur brzuszny kobiety. W badaniu mikroskopowym zaobserwowa , jak sam o tym pisa , nieruchome twory w kszta cie pr cik wkr tkich obecne w mi niu sercowym, nerkach, ledzionie i tre ci jelitowej. Mo na go by oznale r wnie w stolcu choruj cych na dur brzuszny. Pr by ich namna ania w warunkach in vitro sko czy ysi po owicznym sukcesem. Jak wynika z tekstu, Browiczowi nie uda osi uzyska ich czystej kultury, a sam organizm nosi wed ug niego cechy paso ytnicze.

Trudno si temu dziwi. Bakteriologia i mikrobiologia lekarska dopiero czynia pierwsze kroki, a metodologia bada mikroorganizm w bakteryjnych, hodowli w warunkach in vitro i odpowiedniego wybarwiania preparat w, co w du ej mierze b dziezas ug Roberta Kocha by a,nieodleg wprawdzie, ale jednak melodi przysz o ci. Nie ulega jednak w tpliwo ci, e Browicz jako pierwszy na wieciewskaza na bakterie duru brzusznego, prezentuj c warunki ich namna aniasi ,podkre laj czwi zek tego patogenu z rozwojem choroby. Praca Karla Ebertha, najcz ciej wskazywanego jako odkrywc pa eczek duru brzusznego, ukaza asi w 1880 roku. Nie ulega zatem w tpliwo ci, e pierwsze stwonale ysi polskiemu badaczowi, zw aszcza, e odkrycie Browicza zosta o odnotowane w literaturze naukowej. W 1884 roku Georg Gaffky zdo a uzyska czyst kultur patogenu oraz dok adnieopisa jego budow i mechanizm namna ania. Dzi znana jest jako Salmonella Typhi. Du warto prezentowa y prace Browicza po wi cone problemowi przyczyn i charakterystyki powstawania taczek. W 1900 roku ukaza si tekst jego autorstwa zatytu owanyPatogeneza taczki, opisuj cy w pe ni oryginaln teori powstawania taczek. Wskazywa w niej na nadczynno prawid owej kom rki w trobowej, kt ra w wyniku podra nienia,zwi kszach onno hemoglobiny, co z kolei pobudza ja do zwi kszonejwydzielno ci ci, kt ra jest wydalana, jak o tym sam pisa , do przewod w ciowychmi dzykom rkowych, jako te przez kom rki cienne, przez cian naczy w oskowatychkrwiono nych do krwi .

Nastpniedochodzi do nastpujcej konkluzji: taczka powstaje nie wskutek uciskania przewodw ciowych r dzrazikowych przez rozszerzone naczynia w oskowate, lecz wskutek poch aniania nadmiaru hemoglobiny i wytwarzania nadmiaru ci. Do tego potrzeba jednak epodra nienia kom rki w trobnej, podniecenia jej energii czynno ciowej . 1 W tym samym roku Browicz opublikowa Drogi od ywcze w kom rce w trobowej, w kt rej odnosi si do problemu budowy pocz tkowych odcink w dr g ciowych. Uczony zak ada , e kanaliki ciowe wydzielnicze maj sw j pocz tek w j drze kom rki w trobowej. Nast pnie cz si w r dkom rkowe kanaliki wewn trzcytoplazmatyczne, te za przechodz w bezwy ci kowe przewody mi dzykom rkowe, by w kolejnym etapie wej w przewody mi dzyzrazikowe z wy ci k nab onkow . Zainteresowanie kom rkami w troby, ich morfologi oraz funkcj ,pozostawa ysta ym problemem w badaniach prowadzonych przez Browicza na przestrzeni kolejnych lat, i chocia z dzisiejszej perspektywy, na co zwraca auwag Janina Kowalczykowa, niekt re hipotezy i g oszone w wczas pogl dyuleg y daleko id cej rewizji, to jednak przyczyni ysi do znacznego post pu w zrozumieniu budowy histologicznej w troby. T. Browicz, Patogeneza taczki(wyk ad na Zje dzie Lekarzy i Przyrodnik w w Krakowie 23 lipca 1900), Krak w 1900. 1 T. Browicz, Patogeneza taczki (wyk ad na Zje dzie Lekarzy i Przyrodnik w w Krakowie 23 lipca 1900), Krak w 1900.

Browicz wnis istotne zasugi w zrozumienie struktury ukadu fagocytarnego, walnie przyczyniajcsi do poznania tzw. kom rek gwia dzistych w naczyniach zatokowych w troby. Samo okre lenie kom rkigwia dziste , czyli Sternzelle, nale y do niemieckiego badacza Karla Kupffera (1829-1902), kt ry odkry ich istnienie jako pierwszy jeszcze w 1876 roku, staraj csi ustali przebieg w kien nerwowych w w trobie. Nie potrafi w wczas jednoznacznie okre li ich funkcji. Do bada nad kom rkami gwia dzistymi Kupffer powr ci ponad dwie dekady p niej. W kwietniu 1898 roku na kongresie w Kilonii przedstawi nowe ustalenia w tym zakresie. W oparciu o przeprowadzon analiz por wnawcz Kupffer doszed do wniosku, e kom rkigwia dziste stanowi integraln cz ciannaczy i posiadaj zdolno do fagocytozy. W zaledwie tydzie p niej Browicz na posiedzeniu Akademii Umiej tno ciwyst pi z odczytem O r dnaczyniowych kom rkach we w osowatychkrwiono nych naczyniach zrazik w w troby, opisuj c nowy typ kom rek, najwyra niejnie wiadomustale Kupffera, cho w wielu miejscach zbie ny w konkluzjach z niemieckim uczonym. Jedn , jakkolwiek istotn r nic ,by opodkre lenie, e kom rki, cho spoczywaj na naczyniach w osowatych, nie stanowi ich integralnej cz ci,pozostaj c od nich niezale ne.Podsumowuj cmo na powiedzie , e obaj badacze, i to niezale nie od siebie, zwr cili uwag na najistotniejsz cech nowo odkrytych kom rek - ich fagocytarny charakter.

Reasumujc, nazwiska Kupffera i Browicza powinno siwiza z pocztkamibada nad struktur i funkcjukadu siateczkowo- r db onkowego, a eponim kom rki Browicz-Kupffera powinien by w powszechnym u yciu. Tekst wyst pienia Browicza zosta wydany drukiem po polsku i po niemiecku. Browicz w swojej d ugiej karierze naukowej zajmowa si r wnie problematyk stanu zapalnego, w tym w szczeg lno ci rozwoju zapalenia w chorobach nerek i serca. Ju 1878 roku przedstawi wyniki dochodzenia eksperymentalnego, w kt rym wykorzysta kr liki, wprowadzaj c im podsk rnie kantarydyn , co mia owywo a okre lone zmiany morfologiczne typowe dla zmian zapalnych w nerce. Jednocze nie,analizuj cdost pn mu literatur przedmiotu, wskazywa na r norodno i zmienno obrazu post puj cego zapalenia i st dwynikaj ce trudno ci w badaniu tego zagadnienia. Gdy chodzi o patologi mi nia sercowego analizowa zjawisko jego fragmentacji, a tak e zmiany degeneracyjne w w knachmi niowych,dowodz c, epowstaj one jeszcze za ycia chorego. Analizuj cnatur kom rek tucznych w sercu wskazywa , e ich obecno nale ywi za wy cznie z patologi stanu zapalnego. Od lat 1880-tych d y do wyja nienia mechanizm w stoj cych u podstaw nowotwor w z o liwych. Sta w wczas na stanowisku, e ich istotnym r d ems cechy wrodzone poszczeg lnych tkanek, antycypuj c tym samym genetyczne pod o e raka. Po wielostronnej analizie dost pnej mu literatury przedmiotu, analizie materia u anatomopatologicznego zebranego w krakowskim zak adzie, konfrontacji z danymi klinicznymi oraz przeprowadzonymi eksperymentami w modelu zwierz cym, Browicz zaprzeczy jednej z popularnych teorii o paso ytniczym pochodzeniu zmian nowotworowych.

Nie wykluczajccakowicieudziaupasoytw w samym przebiegu schorze onkologicznych, podkrela,e nie s one ani pierwotn ani te g wn ich przyczyn . Swoistego podsumowania tego kierunku bada Browicz dokona w latach 1920-tych. Dochodzi w wczas do wniosk w, koryguj cych i uzupe niaj cychw asne,wcze niejsze pogl dy. Odmienne warunki i r norodno powstawania zmian z o liwych oraz tych niez o liwych,sk ania y go stwierdzenia, e ustalenie onkogenezy wymaga dalszych bada . Podkre la przy tym, e rola, jak odgrywa og lny stan organizmu oraz jego wrodzone predyspozycje jawi si jako kluczowe w rozwi zaniu tego problemu. Dlatego przywi zywa du wag do projekt w naukowych uwzgl dniaj cych lub wprost koncentruj cychsi na zagadnieniach embriologicznych, a klasyfikacj nowotwor w proponowa oprze o badania histogenetyczne. Tadeusz Browicz zosta zapami tany jako cz owiekwymagaj cy i surowy, niekiedy przesadnie, w tym r wnie w stosunku do siebie. Jego wyk adyby y dla student w wyzwaniem, gdy profesor nie darowa licznych szczeg owychzagadnie ,cho co podkre lano,m wi precyzyjnie, bez zb dnych ozdobnik w, a jego wyw d by niezmiennie uporz dkowany i logiczny. Natomiast egzaminy uchodzi y za najci sze i wielu nie zalicza o ich w pierwszym terminie. Je liju ta sztuka si uda a, to rzadko kiedy nota w indeksie by awy szani dostateczny, jakkolwiek zdarza ysi i tutaj wyj tki.

Bibliografia: W. Ostrowski (1997), Skar y skiBoles aw, PSB 38: 94 97. W. Ostrowski (1992), Boles awSkar y ski 1901 1963, Post pyBiochemii 38 (4): 151-152. W. Ostrowski (2000), Boles awSkar y ski 1901 1963 [w:] J. Grochowski (red.) Z otaKsi gaWydzia u Lekarskiego Uniwersytetu Jagiello skiego, Krak w: M. Sarnecka-Keller (1963), Boles awSkar y ski, Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 8(2): 257 264. J. Supniewski (1963), Boles awSkar y ski, Wiadomo ciChemiczne 17(8): 441 449. M. Weber (1964), Wspomnienie o profesorze Boles awieSkar y skim, Wszech wiat 3 (1952): 66 67.

Materiay internetowe: https://pl.wikipedia.org/wiki/Tadeusz_Browicz#/media/Plik:Tadeusz_Browicz_(-1901).jpg