Geographic Studies at Ondokuz Mayis University
Explore the diverse fields of regional geography at Ondokuz Mayis University's Faculty of Science-Literature, focusing on regional boundaries, spatial relationships, and the reasons for defining regions. Understand the concepts of regions, zones, and spaces, and their interconnections in geographical studies.
Download Presentation
Please find below an Image/Link to download the presentation.
The content on the website is provided AS IS for your information and personal use only. It may not be sold, licensed, or shared on other websites without obtaining consent from the author.If you encounter any issues during the download, it is possible that the publisher has removed the file from their server.
You are allowed to download the files provided on this website for personal or commercial use, subject to the condition that they are used lawfully. All files are the property of their respective owners.
The content on the website is provided AS IS for your information and personal use only. It may not be sold, licensed, or shared on other websites without obtaining consent from the author.
E N D
Presentation Transcript
ONDOKUZ MAYIS NVERSTES FEN-EDEB YAT FAK LTES CO RAFYA B L M B LGELER CO RAFYASI I B LGELER CO RAFYASI I Dr. r. yesi Fatih ALTU
BLGELER CORAFYASI 1 B LGELER CO RAFYASI 1 Regional Geography 1 Bu derste kullan lan her t rl belge, bilgi, foto raf, harita vb., dok manlar sadece e itim ama l olarak kullan lmaktad r.
BLGELER CORAFYASI 1 1. Hafta Dr. r. yesi Fatih ALTU
1- BLGELERN VE SINIRLARIN TANIMLANMASI LE LG L SORUNLAR VE TEKN KLER
1.1. Blge ve Mekan likisi 1.1. B lge ve Mekan li kisi Mekanda ger ekle en faaliyetler ve bunlar nda l m farkl l klar g stermektedir. Bu farkl l klar n nedenleri: Ekonomik geli mi lik evrenin co rafi zellikleri Mekan organizasyonlar - te bu farkl l klardandolay b lgenin s n rlar n n se imi olduk a zor bir i tir. -Bu nedenle b lge s n r belirlemeden nce mekan nyap s n n te his edilmesi gerekir.
1.2. Blge Oluturma Nedenleri 1.2. B lge Olu turma Nedenleri 1) Bir ara t rmadafarkl alanlar n zelliklerini incelemek i in bu fark n en iyi belirdi ialanlar tarif etme iste i 2) Planlama yap lacak sahalarda yat r mlar planlama kararlar n n birbirlerine etkilerinin en y ksek olaca alanlarda yapmak 3) daribak mdan kontrol n ve kat lman n optimum olaca alanlar tarif etmek Bu ama larla s n r izme istekleri; -belirmi ekonomileri se mek -fonksiyonel nite veya organizasyonlar se me prensiplerini do urmu tur.
1.3. Blge Kavram ve eitleri 1.3. B lge Kavram ve e itleri B lge, genel olarak benzer veya tamamlay c zellikleri olan veya faaliyet ve ak mlarlayo un olarak ba lant l devaml co rafisahalard r. B lge, saha, zon, mekan kavramlar farkl anlamlar ifade etmektedir. B LGE B LGE SAHA ZON MEKAN MEKAN
Saha, herhangi bir alanda yaplan snrlamadr. Zon,belirlenen bir zellik dikkate al narak bu zelli e sahip olan ve olmayan diye b t n bir mekan ikiye b lmeyi ifade eder. B lge ve mekan birbirinden farkl d r. Mekan n s n r yoktur fakat b lgenin bir s n r vard r.
1.4. Blge Kavram ve eitleri 1.4. B lge Kavram ve e itleri B lge denilince akl m za ilk olarak hi bir hukuki ve idari bir de eri olmayan CO RAF B LGE gelir (Homojen B lge). Bu anlamda b lge belirli l tler bak m ndant rde yery z par as veya genellikle ehirdengeni , lkenin t m nden daha dar mekan par as veyahut da kendine zg ekonomik ve k lt rel zellikler ta yan lke par as olarak tan mlanabilir.
Veya blge; llerden daha genicorafi birimler nezdinde koordinesi gerekli kimi hizmetlerin y r t ld co rafi- y netsel birim olarak nitelendirilece i gibi; Avrupa Parlamentosunun, 18 Kas m 1988 de onaylad B lgeselle tirme art nda b lge; Co rafi y nden, n fusu, kimi ortak zellikler ta yanayr bir birim ya da kendine yeterli bir yap olu turan y reler ya da y relerin birlikte olu turduklar b t nc l yap lar olarak tan mlanm ve ortak zelliklerinin de dil, k lt r ve tarihsel gelenekler oldu uvurgulanm t r. Bu ba lamda, b lge sadece i levsel bir idari rg tlenme de il Merkezi idare ile il aras nda ara bir yap lanmaoldu u s ylenebilir.
Blge kavramnda: fikirleri vard r. *Devaml l k *Ayr m *Benzerlik ve b t nl k *Genelle tirme -B lge konuya g re, se ilen kritere g re, l e e g re, zamana g re ve tan mlamaamac na g re G REL D R .. -Mekan dinamik oldu una g re b lgenin s n rlar da dinamiktir ve s n rlar izgisel de il bant halindedir.
1.5. Blge Kavram ve eitleri 1.5. B lge Kavram ve e itleri B lge Homojen Nodal/Kutupsal Plan
Homojen Blge Homojen B lge Mekan zerinde ayn ya da benzer zelliklere sahip birim alan nitelerinin grupland r lmas ile meydana gelen b lgelerdir. (y re, b l m, b lge) Belirli bir r n tipinin hakimiyeti, do al bitki rt s , toprak t r , ya rejimi, n fus yo unlu u,yerle me,tar m vb. Co rafi b lgeler esas nda homojen b lge s n f na girmektedir.
Nodal Nodal B lge B lge Fonksiyonel ili kiler kriterine g re se ilir, bu b lgeler genellikle bir polar/kutup merkez etraf nda, bu merkez ve etkisi alt ndakisahalar nkar l kl ili kilerinin izildi i mekanlar olarak ifade edilir. Bu b lgeler tek zelli e g re se ilebildi i gibi, birden ok zelli e g re de se ilebilir. Nodal b lgeler zellikle b lgesel kalk nma ve b lge planlama a s ndan olu turulabilirler.
Plan Blge Plan B lge Homojen ve nodal b lgeler mevcut durum ve ge mi teki ili kilere g re belirlenmektedirler. Plan b lge ise, mevcut ili kilerin aksayan y nlerini de i tirerek gelecekte nas l bir b lge tasavvur edildi i ile ilgilidir ve bu de i enili ki zelliklerine g re s n rlar izilir.
statistiki Blge Birimleri Snflandrmas statistiki B lge Birimleri S n fland rmas ( BBS/NUTS) ( BBS/NUTS)
BBS(statistiki Blge Birimleri Snflandrmas),Trkiyenin AB yelik s recinde yerine getirmekle y k ml oldu u kriterlerden biridir. Uygulaman namac b lgesel politika er evesinin belirlenmesi, b lgelerin sosyo-ekonomik analizinin yap lmas ve Avrupa d zeyinde kar la t r labilir retilmesi olarak tan mlanm t r. b lgesel istatistik verilerin AB, T rkiye yiAral k 1992 deyap lan Helsinki zirvesinde aday lke olarak kabul etmi tir. T rkiye, AB ne aday bir lke oldu undanAB ne ye lkelerin y k ml l klerini yerine getirmeye al maktad r.
2001 al malar na ba lanm t r. Bunun i in; DPT, D E ve i leri Bakanl g revlendirilmi tir. Sonu ta 2001 y l i erisinde T K ve DPT taraf ndanhaz rlanan BBS raporu Bakanlar Kurulu nun 2002/4720 say l Karar ile 22 Eyl l 2002 tarihli Resmi Gazetede yay mlanm t r. y l nda istatistiki b lgelerin belirlenmesi 3 kademeli b lge sistemi olu turulurken,81 il D zey3 olarak tan mlanm , ekonomik, sosyal ve co rafi y nden benzerlik g steren kom u iller ise b lgesel kalk nma planlar ve n fus b y kl kleri de dikkate al narak D zey2 (26 adet) ve D zey1 (12 adet) b lgeleri belirlenmi tir.
TrkiyedeBBS Dzey2 blgeleri, kalknmaajanslar ile ili kilendirilerek ve ajanslara b lgesel kalk nmaplanlar n haz rlama g revi verilerek ba lam nda nemli bir ad mat lm t r. b lgesel y neti im BBS D zey2 b lgelerinin idari bir nitelik ta mamas na ve haz rlanan b lgesel kalk nmaplanlar n n T rkiye planlama hiyerar isinde tam olarak konumland r lm olmamalar nara men, b lgesel kalk nmaajanslar n n (BKA) idari yap s ve plan haz rlama s re lerinde sergiledikleri kat l mc yakla m yerel akt rlerin b lgesel geli meyi y nlendirmede dikkate al nmas bak m ndan nemli say labilecekgeli melerdir.
Blge Oluturma Teknikleri B lge Olu turma Teknikleri
Blge Oluturma Teknikleri B lge Olu turma Teknikleri Bilgi toplanan mekansal nitelerin b y kl benzerlik kriterlerinin limitlerini etkiler. niteler k ld k e hassasl k ve farklar artar. B lge tespitinin yap labilmesi i in ncelikle b lgeden k k olan mekanlar n bilgilerinin toplanmas gerekir. Bu bilgiler: *mekanla ile ilgili zelliklerin toplanmas , *ak mili kilerinin tespiti Bu bilgilerin anlaml (tablo, grafik vs.) hale getirilmesi ile b lge belirleme metod(lar )u belirlenir.
Blge Olu turma Teknikleri Nicel Nitel Yakla m Yakla mlar Discriminant Analizi Poligon izimleri Mesafeyi Minimize Eden Fonksiyonlar Graf Teori
Nicel yaklamdaki bu 4 yaklam da belirli hesaplamalara dayal d r. Bu 4 yakla m b lge olu turma i in uygun (!..) yakla mlard r. lkyakla m homojen b lge olu turma i in di erleri ise nodal b lge olu turma i in idealdir. Nitel Yakla m ile b lgeler g zleme dayal olarak olu turulurlar.
Poligon izimleri ile blge oluturma Poligon izimleri ile b lge olu turma Poligon kanava izimi yap lmadan nce poligon hesab n n yap lmas gerekir. A k poligon hesab : A k poligon ge kisi (g zerg h ), bir nirengi veya poligon noktas ndanba layarakkoordinatlar belli olmayan ba ka bir noktada sona erer. Bu poligonlar nhesab n kontroll yapmak m mk n de ildir. Onun i in bir zorunluluk olmad k a kullan lmazlar. E erkullan lacaksaa ve kenarlar kontroll olarak l lmelidir.
Dayal poligon hesab: Dayal(bal) poligon gekisi, koordinatlar bilinen bir nirengi veya poligon noktas ndan ba lay p yine koordinatlar bilinen bir nirengi veya poligon noktas nda sona erer. Ba l poligon hesab ndahesab n kontrol yap labilir. Bu ekildeki ge kide a ve kenar l m ndeki kaba hatalar ortaya kaca ndan hata s n r i inde kalan hatalar n l lere da t lmalar m mk nd r.
Poligon kanava iziminde; gzergah balang ve bitii, nokta ad ve sembolleri, g zergah izgi ve numaralar yaz l r. l kanava iziminde; sadece g zergah izgileri, nokta sembol ve numaralar yaz l r.
Trkiyede Blge Oluturma Sreci T rkiye de B lge Olu turma S reci T rkiye i in en en uygun uygun metot metot poligon poligon izimleri izimleri metodudur. B lge tan mlamas i in ilk al malar su havzalar n nolu turulmas ve planlamas olmu tur. Bu sahalar tek bir kritere g re retim b t n b lgelerdir. Organizasyonel b t nl k yoktur. Bu bak mdan bu tip b lgeler b lge planlama al malar i in elveri li de ildir.
Trkiyede Blge Oluturma Sreci T rkiye de B lge Olu turma S reci T rkiye deolu turulacak b lgeler: gelecekte istenen mekan hedeflerine g re organize edilmeli, organizasyonel b t nl k bak m ndan NODAL b lgeler olu turulmal , ayn genelleme d zeyine sahip olmal , km olarak limitler konmal , b lge s n rlar n n idari s n rlara uyma zorunlulu u dikkate al nmal ve d n lmesi gereklidir.
A) Coraf Blgeler A) Co raf B lgeler a) Fizik Co rafya zellikleri: 1. Jeomorfolojik elemanlara g re ayr lan b lgeler. 1.1. Y ksek ekillerin Egemen Oldu u B lgeler: Da l k b lgeler, pl to b lgeleri, tepelik b lgeler 1.2. ukur ekillerin Egemen Oldu u B lgeler: Oval k b lgeler, depresyon b lgeleri 2. Klimatik B lgeler: Nemli b lgeler, kurak b lgeler, yar kurak b lgeler, l man b lgeler 3. Hidrografik B lgeler: A k havza b lgesi, kapal havza b lgesi 4. Bitki rt s B lgeleri: Ekvatoral orman b lgeleri, i neyaprakl orman b lgeleri Ancak, yukar da rneklendirilen bu t r b lgelerin s n rlar ,varsay lm bir b lgeyiifade eder.
b) Beer Corafya zellikleri: 1. N fus Yo unluk B lgeleri: k men b lgeler, An k men b lgeler, S k n fuslu b lgeler, Seyrek n fuslu b lgeler 2. Yerle me B lgeleri: K rsal yerle me b lgeleri, Kentsel yerle me b lgeleri
c) Ekonomik Corafya zellikleri: 1. Tar m B lgeleri 2. Madencilik B lgeleri 3. Sanayi B lgeleri 4. Turizm B lgeleri
CORAF BLGE AYIRIMINDA KULLANILAN KRTERLER CO RAF B LGE AYIRIMINDA KULLANILAN KR TERLER 1. Co rafi Konum: Orta Anadolu, Anadolu nun orta kesiminde olmas nedeniyle karasal etkilerden dolay ayr bir b lge olarak tan mlan r. 2. Fiziki Co rafya zellikleri: 2.1. Yery z ekilleri: Bir lkenin da , pl to ve ova alanlar be eri zellikleri ve ekonomik etkinlikleri nemli l de etkiler. Da lar, iklimde e itlenmeye neden olur. Bak fakt r , Y kseklik fakt r , 1.000 m ye kadar olan y kseltilerde k z l am ormanlar hakim olup, tar m temel ekonomik faaliyettir. 1.000-2.000 m aras nda orman+hayvanc l k. 2.000 m nin zerindeki y kseltilerde ay r alanlar +hayvanc l k E im fakt r , E imin fazla olmas tar m engeller, erozyonu art r r, buralarda yerle me da n kt r.
2.2. klim: D g lerle yery z n n ekillenmesini, Toprak olu umunu, Bitki rt s n n zelli ini tayin eder. klim, insan faaliyetlerini etkiler. klim, yeti tirilen tar m r nleri e idini etkiler.
2.3. Toprak: Tar m faaliyetlerini etkiler. Kurak ve yar kurak b lgelerdeki topraklar n alt katlar nda bol miktarda kire li bile ik bulunur. Bu topraklar, kire iste i fazla olan tah llar nyeti mesine elveri lidir. Nemli b lgelerdeki topraklar, ya sular ile fazla y kand ndan besin maddelerinin bir b l m n kaybeder. Bu b lgelerdeki topraklar, m s rgibi baz tah llar n ve ormanlar nyeti mesine daha elveri lidir.
3. Beeri ve Ekonomik Corafya zellikleri 3. Be eri ve Ekonomik Co rafya zellikleri 3.1. N fus ve Yerle me: Tar m n yo un olarak yap ld ve sanayinin geli mi oldu u b lgelerde n fus yo unlu u fazlad r. stanbul- zmit aras sanayi b lgesi, lkemizin en kalabal k n fusa sahip b lgeleridir. Bu alanlarda ehir yerle meleri h kimdir. Buna kar l k, kuru tar m n yap ld ovalarda ve engebeli alanlarda n fus yo unlu u azal r, k rsal yerle meler n pl na ge er.
3.2. Tarm: Belli b lgelerde tar m ve tar ma dayal sanayi geli mi tir. 3.3. Sanayi: Hammadde, pazar, maden yataklar , i g c , ula m gibi temel artlar n uygun oldu u b lgelerde sanayi geli mi tir. B yle b lge veya b l mlerde ( atalca-Kocaeli B l m , Bursa evresi, zmir evresi) gelir, dolay s yla hayat seviyesi y ksektir. 3.4. Yeralt Kaynaklar : Maden yataklar n n bulundu u alanlar ve buralarda kurulan fabrikalar da y resel farklar olu turur.
3.5. Ulam: Ula m kolayl , r nlerin pazarlanmas n ve e itli mal naklindeki maliyetleri d rerek yat r mlar cazip hale getirir. Bu durum, her y nden ilerleme ve kalk nmay te vik eder. Do u Anadolu daki nemli yerle meler do al yol durumunda olan oluklar zerindedir. Ege B lgesi nde ilk a lardan beri medeniyetlerin geli mesinde do al limanlar n nemi b y k olmu tur. Do u Anadolu da zellikle k d neminde ula m n zorlukla sa lanmas , ula mdaki gecikmeler ve ula m maliyetinin fazla olmas her t rl ekonomik faaliyeti olumsuz y nde etkilemektedir.
CORAF BLGE, BLM ve YRE KAVRAMLARI CO RAF B LGE, B L M ve Y RE KAVRAMLARI B lge: Fiziki, be eri ve ekonomik zellikler a s ndan kendine zg benzerlik sa layan en b y k co rafi birimdir. B l m: Ayn co rafi b lgede fiziki, be eri ve ekonomik co rafya zellikleri y n nden b lgenin di er kesimlerinden farkl l k g steren, b lgeden k k olan alanlard r. Y re: En k k do al ortam birimidir. Karadeniz B lgesi nin Orta Karadeniz B l m n n Turhal Y resi. Co rafi b lgelerin isimlendirilmesinde farkl zellikler dikkate al nm t r. Bu bak mdan b lgeler iki grupta ele al nabilir:
A) Temelini Tarihten Alan Blge Adlar End l s:Vandallar s ras yla Azak Denizi evresinde, Macaristan da ve spanya daya am lard r. spanya da Vandalusia denmi tir. Buras sl mtopra olunca End l sad n alm . K sacas spanya n n bu b lgesinin ad tarihten gelir. spanya n n bu b lgesinden ba ka bir b lgeye ge ildi inde yemekler, folklor k saca k lt r de i ir. ya ad klar b lgeye, kavmin ad ndan dolay Burgogne:Paris ing neydo usunda temelini tarihten alan bir b lgedir. Burada Orta a daBurgondlar ya am lard r.
B) Temelini Tarihten Almayp, Yakn Zamanda Suni Olarak izilen Co rafi B lgeler D nya zerinde baz b lgelerin s n rlar sonradan suni olarak izilmi tir. Bunun en g zel rnekleri ABD nde g r l r. Bunlar n b lgeleri cetvelle izilmi gibidir. simleri de o unlukla y nlere g re verilmi tir (Kuzey Carolina-G ney Carolina, Kuzey Dakota-G ney Dakota ).
B) Temelini Tarihten Almayp, Yakn Zamanda Suni Olarak izilen Corafi B) Temelini Tarihten Almay p, Yak n Zamanda Suni Olarak izilen Co rafi B lgeler B lgeler lkemiz ise yedi co rafi b lgeye 1941 de ayr lm t r. Yani, bizim b lgelerimiz de yak n tarihte izilmi tir. Oysa biz eski bir milletiz. Neden bizim b lgelerimiz tarihe dayanmamaktad r? Anadolu da Roma ncesi devirde, Hititlerin y k lmas ndan sonra e itli kavimler gelip ge mi lerdir. Bunlar, bulunduklar b lgelere e itli adlar vermi lerdir: Mesela; Marmara Denizi nin g neyine Misya, Misya n n g neyine Lidya, Lidya n n g neyine Karya, Karya n ng neyine (Teke Yar madas k nt s ) Likya, bat Anadolu ya Frigya, G ller Y resi ne Prigya, ukurova ya Klikya, rg p Y resi ne Kapadokya isimleri verilmi tir. O zamanlar bu b lge adlar kullan lm t r.
B) Temelini Tarihten Almayp, Yakn Zamanda Suni Olarak izilen Corafi B) Temelini Tarihten Almay p, Yak n Zamanda Suni Olarak izilen Co rafi B lgeler B lgeler steseydik, biz de kullan rd k o adlar . Peki neden kullan lmad 1941 de b lgelerimiz belirlenirken? nk : 1. Bu kavimler gelip ge ici olmu lard r. End l sler gibi kesin damga vurmam lard r. 2. Bu b lgelerin s n rlar belli de ildir. Mesela; Misya n n nereden ba lay p, nerede bitti i kesin olarak bilinmemektedir. 3. Bu isimler milli k lt r m ze yabanc d r.1071 den sonra Anadolu ya T rkler gelip yerle mi , bu durum nemli k lt r de i imine neden olmu tur. Anadolu da dinler ve diller de i mi tir.
B) Temelini Tarihten Almayp, Yakn Zamanda Suni Olarak izilen Corafi B) Temelini Tarihten Almay p, Yak n Zamanda Suni Olarak izilen Co rafi B lgeler B lgeler Bizim kullanmad m z bu isimleri, daha sonra 19. Y zy lda bat l lar kullanmaya al m lard r. Mesela; Philippson Ege B lgesi ni meydana getiren k tleye Lidya-Karya k tlesi demi tir. . Hakk Akyol ise bu y reye Saruhan-Mente e eski k tlesi demi tir.
B) Temelini Tarihten Almayp, Yakn Zamanda Suni Olarak izilen Corafi B) Temelini Tarihten Almay p, Yak n Zamanda Suni Olarak izilen Co rafi B lgeler B lgeler Sel uklu Devleti niny k lmas yla lkemizde e itli beylikler ortaya km t r. Bu beylikler de gelip ge ici oldu u i in, bu b lgelere onlar n isimleri ad olarak verilmemi tir. Fakat, bu beyliklerin h k m s rd alanlar n isimlerini b lge ad olarak kullanmasak da y re ad olarak kullanmaktay z. Mente eBeyli i ninbulundu u y reye Mente e Y resi denir. Canik Da lar n nbulundu u Canik Beyli iya ad ndan bu b lgedeki da laraCanik Da lar diyoruz.
B) Temelini Tarihten Almayp, Yakn Zamanda Suni Olarak izilen Corafi B) Temelini Tarihten Almay p, Yak n Zamanda Suni Olarak izilen Co rafi B lgeler B lgeler Bu nedenlerle bizim yedi co rafi b lgemiz sun olarak izilmi tir. Her bir b lge de b l mlere ayr lm t r. B l m adlar verilirken ya rmak ad , ya da s ras ad , ya y n, ya da bir merkez ad kullan lm t r. Yedi co rafi b lgemiz izilirken co rafi karakterlerin farkl l na dikkat edilmi tir. Karadeniz B lgesi ndeki da s ralar , s n r izilirken Karadeniz B lgesi nde kalm t r. Toroslar ntamam Akdeniz B lgesi nde kalm t r.
