Impact of Nutrition on Health and Disease Prevention

PROJEKT Tema : Semundjet qe kane lidhje me te ushqyerit

Objektivat : Ushqimi dhe shendeti Si ndikon kequshqyerja ne organizmin tone Semundjet qe vijne kequshqyerjes Masat qe duhet marrur per parandalimin e semundjeve qe vijne si pasoje e kequshqyerjes si pasoje e

Ushqimi dhe shendeti Nj faktor i r nd sish m p r t pasur sh ndet t mir sht t hash gj rat e duhura n mas n e duhur. P r ta sqaruar k t mund ta krahasosh trupin me nj makin q nuk niset n se nuk i sht hedhur sasia e duhur e l nd s djeg se. N t nj jt n m nyr dhe trupi nuk funksionon mir n se nuk ka marr sasin e duhur t l nd s djeg se. L nda djeg se p r njerzit quhet l nda ushqyese- do me th n l nd nga t cilat ne ushqehemi. Ato mund t jen pjes risht l nd q i japin trupit energji ose l nd q e ndihmojn trupin q t funksionoj m mir . Do me th n q nj njeri duhet t marri l nd ushqyese q t funksionoj regullisht. K to ne i marrim nga ushqimi q ham . Kur ushqimi ka kaluar n p r aparatin tret s ai tretet. Trupi p rdor pastaj l nd t ushqyese q jan n ushqim. Tretja fillon me coptimin e ushqimit n goj nga dh mb t, prej k tej kalon n stomak ku p rzihet me l ngun e stomakut dhe coptohet m tej. Pasi ushqimi ka q ndruar p r nj far koh n stomak, kalon n zorr , ku l nd t ushqyese thithen. Prej k tej l nd t ushqyese kalojn n gjak dhe transportohen me an t gjakut atje ku trupi ka nevoj p r ato. N qoft se marrim shum energji ajo rezervohet si dhjam. N se rezervohet shum dhjam ne b hemi t sh ndosh , gj q b n q organizmi t mbingarkohet, sepse ne peshojm shum . Dhe pse nuk je i sh ndosh mund t jetosh jo sh ndetsh m. Arsyeja mund t jet kur ha gj ra q nuk duhet. Prandaj sht e r nd sishme t jetosh dhe t hash sh ndetsh m dhe mos t jesh mbi pesh .

Kequshqyerja ndodh kur trupi nuk merr sasin e nevojshme t energjis (kalorive), proteinave, karbohidrateve, yndyrnave, vitaminave, mineraleve dhe l nd ve t tjera t nevojshme p r t mbajtur t sh ndetsh m organizmin dhe p r funksionimin e mir t tij. T hash vet m perime dhe fruta T hash vet m nj vakt n dit T shmang sh mishin T marr sh z vend sues p r ushqimin T shmang sh m ngjesin T num rosh kalorit dhe sasin e yndyr s n m nyr obsesive T hash vet m 3 vakte n sasi t m dha T hash shum shpejt T hash nd rsa b n di ka tjet r T mos pish uj aq sa duhet T hash p r t shmangur stresin, ankthin ose zem rimin T mos hash sa duhet perime dhe fruta Disa i vendosin vet k to rregulla Disa t tjer jan t detyruar Kjo gj sjell s mundje si 1 Anoreksia 2 Bulimia 3 Obeziteti 4 Diabeti 5 Hipertensioni 6 Kanceri i m l is 7 Kanceri i t mthit 8 Kanceri i zorr s 9 Kanceri i prostat s 10 Kanceri i qaf s s mitr s. Si ndikon kequshqyerja ne organizmin tone ?

Semundjet Anoreksia, Bulimia , Arterioskleroza, Hipertensioni, Ul era, Osteoporoza, Kanceriigjirit, Diabeti, Kanceriizorresse trashe, Obeziteti, Guretne veshka , Anemia. Semundjet qe qe shkakton shkakton kequshqyerja kequshqyerja Semundjet qe vijne si pasoje e kequshqyerjes Semundjet qe vijne si pasoje e kequshqyerjes

Anoreksia Anoreksia nervore sht nj rregullim i t ushqyerit n t cil n personi bie shum n pesh sepse e kufizon t ngr nit. Shkaqet e anoreksis nuk jan zbuluar t r sisht, megjithat ka t ngjar q ato t jen sociale, psikologjike e fiziologjike. -Rreth 10milion gra e 1milion burra n SHBA vuajn nga anoreksia, -Pamjet n revista ndikojn m nyr n se si grat e vajzat shohin veten e tyre. - Studimet tregojn se 80% e vajzave dhe grave jan t pak naqura me trupin e tyre. -Anoreksia e bulimia, godasin para adoleshenc s! -Shqet simet me ushqyerjen si anoreksia dhe bulimia godasin 1 n 10 vet para adoleshenc s. Anoreksia

Ulera sht nj lloj plage e lokalizuar n stomak ose n duoden . Kjo grop fillestare, m pas zgjerohet nga inflamacioni i cili shpesh sht i dhimbsh m. N form n klasike (30% e rasteve) pikasim nj dhimbje q i ngjan djegies n bark, e cila e rrezaton k t dhimbje edhe anash apo n kurriz. Dhimbja ka ritmin e vakteve t ngr nies dhe shfaqet nj erek ore pas ngr nies. Ulcera

Nga vjen obeziteti? Etiologjia e obezitetit sht shum faktoresh, por shkaku themelor sht ngr nia e tep rt.Obeziteti mund t'i ndodh t gjith ve. Megjithat disa grupe jan m shum n rrezik t b hen obez . Faktor t tjer q lidhen me obezitetin jan : Stresi, lodhja, trishtimi Mosha Disa ila e rregullime hormonale Nd rprerja e pirjes s duhanit ( kjo nuk do t thot q t pini duhanin, p rkundrazi) Mbajtia e kileve t tep rta t shtat zanis Trash gimia Obeziteti eshte i lidhur me shume semundje: Zemra (infrakt ne zemer) Enet e gjakut (tensioni i gjakut, athirosklirosis) Sistemi i frym marrjes Sistemi hepato-temth Hormone dhe funksionet metabolike Veshkat Nyjet dhe muskujt Lekura rregullime riprodhuese rregullime psikologike Obeziteti

Osteoporoza sht nj s mundje e fsheht . Nuk jep shenja p r nj koh t shkurt r por afatgjate. 3-4 vjet pas menopauses 30% e kock s humbet. N se sht krijuar osteoporoza vihet re k rrusje dhe dhimbje t belit dhe shpin s.Sidomos kockat e vertebr s jan shum delikate. Edhe kockat e ky it t dor s ndikohen.Te tipi i dyt vihen re m shum dhimbjet e kockave.Me rritjen e mosh s rritet mund sia e thyerjes s kockave t legenit. K to lloj thyerjesh jan tep r t rrezikshme p r jet n apo p r ta b r t s murin t mos l viz nga shtrati. Grat ; Ato q jan t dob ta; Ato q i kan flok t apo l kur n ngjyr t hapur;Ato q hyjn her t n menopauz ;Ato q kan pak l vizje;Ato q p rdorin alkol dhe cigare;Ato q p rdorin pak qum sht apo produktet e tij;Ato q p rdorin kortizon;Ato q kan t d mtuar funksionin e veshkave;Ato q kan b r shum lindje; Ato q kan tek t af rmit e tyre nj problem t till . Aktivitetet fizike jan shum t dobishme sepse forcojn muskujt dhe rrisin dend sin minerale t kockave. Gjithashtu rrisin dhe eustrogjenin. Por nuk duhet t jen aktivitete me ngarkesa t larta fizike sepse kan efekt t kund rt dhe b hen shkak p r dh nie peshe. Po, sidomos gjat rritjes s nj f mije p r nj zhvillim sa m t mire t skeletit. Dhe nevoja p r kal ium vazhdon p rgjat gjith jet s . Kal iumi duhet m mire t merret me diet .Dobia e tij t marr me ushqime sht 30%. Burimet kryesore jan qum shti dhe n nproduktet e tij. Pastaj perimet me gjethe jeshile, fasulet, fistiqet, lajthit ,dhe peshqit e vegj l. N se sasia e nevojshme ditore nuk mund t kompesohet me ushqime duhen marr n form krip rash kal iumi. Alkoli ndikon keq tek hormonet q merren me rregullimin e kal iumit dhe pak son fomimin e kock s. Rrit shkat rrimin e vit D n m l i. Gjithashtu prish edhe thithjen e kal iumit . Duhani me nikotin n q p rmban b het shak p r aktivizimin e citokrom P450 q sjell pak simin e vitamin s D. Gjithashtu ka veti antiestrogjenike. Pak son thithjen e kal iumit. Grat q pijn duhan jan m t dob ta dhe hyjn n menopauz m her t. Arterioskleroza sht s mundje e en ve t gjakut. Ajo shkaktohet nga trashja dhe ngurt simi i mureve t arterieve. Pak nga pak zgavra e arterieve zvog lohet, k shtu q sasia e gjakut q e p rshkron at , pak sohet. N k to rrethana indet vuajn p r oksigjen dhe l nd ushqyese. N se arterioskleroza prek en t q ushqejn zemr n ose trurin, pasojat jan shum t r nda dhe mund t shpien deri n vdekje. N faktor t rrezikues t pandikuesh m hyjn mosha, predispozita familjare dhe gjinia.Faktore e ndikueshem: Duhanpirja Shtypja e lart e gjakut P rmbajtja e shtuar e yndyr s n gjak (kolesterina) S mundja e sheqerit (diabeti i tipit 2) Mungesa e l vizjes Mbipesha Stresi Arterioskleroza dhe Osteoporoza

presion t lart t gjakut ose hipertension. Sipas kritereve t p rcaktuara nga OBSh (Organizata bot rore e sh ndet sis ) vlerat normale t presionit arterial sistolik jan rreth 140 mmHg nd rsa presioni diastolik duhet ti ket vlerat rreth 90 mmHg. Diagnostikimi i hipertensionit sht i komplikuar sepse ai varet edhe nga gjendja psikike e pacientit dhe ka vlera t ndryshueshme gjat dit s. Shpesh shkaku i tij nuk sht i p rcaktuesh m dhe at her b het fjal p r hipertension esencial dhe mund t shfaqet edhe nga ndonj defekt ose infeksion i ndonj organi p.sh i veshkave at her kemihipertension sekondar (organik). Gjat stin s se ver s, shtypja e gjakut stabilizohet p r shkak te temperaturave te larta, organizmi bymehet, nd rsa gjat dimrit ajo ngrit t p r shkak te tkurjes s[ organizmit ne pergjithesi nga temperaturat e ul ta. Bulimia nervosa sht nj regullim psikologjik i t ngr nit, q karakterizohet me intervale t t ngr nit t pakontrolluar t p rcjellur me metoda joadekuate p r kontrollim t pesh s (t vjellur). Zakonisht sht rezultat i depresionit, stresit apo shtjes s vet besimit. Statistikat Bulimia m shum prek femrat. Rreth 10% t individ ve t diagnostifikuar me bulimi jan meshkuj nd rsa 10% t individ ve q vuajn nga bulimia, do t vdesin nga uria, sulmi n zem r, komplikimet tjera mjek sore apo vet vrasja. Cilat jan simptomat e bulimis ? Depresioni dhe humor i luhatshem abuzim ndaj droges dhe alkoolit Agj rimi Ndjenja e fajit perdorimi i shpeshte banjo pas hahet Periudhat menstruale te parregullt te vjella urth l ndime apo gjakderdhje fyt problemet e stomakut gjendra te fryr ne fytyr prishjen e dh mb ve Hipertensioni ose shtypja e lart e gjakut sht nj s mundje n t cil n shtypja e gjakut ka nivele t larta dhe permanente mbi arterjet. Dihet se presioni arterial nuk sht konstant dhe n periudha t ndryshme gjat dit s ndryshon nga vlerat m t larta gjat sistol s n vlerat m t ul ta gjat diastol s s zemr s. N se k to vlera i tejkalojn kufijt e p rcaktuar p r presionin ose shtypjen normale at her flasim p r Hipertensioni dhe Bulimia

Kequshqyerja mund t parandalohet nse marrim dozat e duhura t karbohidrateve, proteinave, yndyrave, vitaminave dhe mineraleve. T gjitha k to duhet t merren n doza t caktuara. Prandaj le t i hedhim nj sy list s s sh ndetshme. Karbohidrate Jan ato q i sigurojn trupit energji. Kan nj lidhje simbiotike me proteinat, duke ruajtur depozitat e k tyre t fundit n trup. Doza e duhur ditore duhet t jet 50-100 gram . Gjenden n ushqime, si: orizi, pastat, gruri, mjalti, frutat, perimet, rr nj t dhe zhardhok t e gatuar n m nyr n e duhur. Proteinat Jan pjes e do qelize t trupit t njeriut. Proteinat i japin trupit azot n nj form t ve ant , q nuk mund ta b jn as karbohidratet dhe as yndyrat. Rreth 10-35% e kalorive ditore duhet t vij nga proteinat. Gjendet me shumic te: perimet, vez t, arrat, gjalpi, mishi, peshku, gruri, kokoshkat. Yndyrat Edhe pse ne mundohemi t i eliminojm nga dieta jon e p rditshme, ky burim ushqimor luan nj rol t ve ant n mir mbajtjen e l kur s dhe flok ve, temperatur n e trupit dhe n funksionimin e duhur t qelizave. Vitaminat A, D, E dhe K mund t treten, thithen dhe transportohen p rmes yndyr s. Rreth 30-35% e kalorive ditore duhet t vijn nga yndyrat. Gjenden n ushqime, si: qum shti, gjalpi kikirik, bajamet etj. Vitaminat dhe mineralet Jan pik risht k to q na mbrojn nga infeksionet dhe s mundjet, ndihmojn trupin t rritet dhe mbajn metabolizmin n nivelin e duhur. Rekomandohet q vitaminat t merren p rmes frutave dhe perimeve t fresk ta do dit dhe rregullisht. Sasia q duhet t merret sht e ndryshme p r kategori t ndryshme. N se standardi i jet s zvog lohet, at her kequshqyerja do t mbetet problem k rc nues p r popullsin . Investimi n p rdorimin e ushqimeve t sh ndetshme ndihmon n ruajtjen e sh ndetit dhe n parandalimin e nj s r s mundjesh. Nuk duhen lene pas dore as ushtrimet fizike , aktiviteti fizik i cili luan nje rol shum te rendesishem ne shendetin tone duke e permiresuar ate gjithnje e me shume . Masat qe duhen marrur per parandalimin e semundjeve qe vijne si pasoje e kequshqyerjes .

Ne jemi Cfare hame Punoi : Marsid Smakaj Pranoi : Prf.