Importance of Speech Production in Communication

Dil, duygular, dnceleri, tutumlar, inanlar ve deer yarglarn aktarmak, alg lanan ve ya anan olaylarla ilgili bilgileri soru sorma, emir verme, istekte bulanma gibi i levler ile ortaya karmak i in kullan lan, sesler, sembol ve s zc kler gibi temel birimleri i ine alan insanlara zg bir sistemdir. Konu ma, dilin sese d n t r lm bi imi olarak ifade edilir. Her dilin sesle ifadesi vard r. Fakat sesler, dilden dile de i ebilir

Konuma retiminde ama anlaml ses kombinasyonlar olu turmakt r. Konu may , ki inin evre ile ili kisini sa layarak ruhi, mental, sosyal ve k lt rel geli imini ok yak ndan etkileyen bir fonksiyon olarak tan mlayabiliriz. Eylem olarak bu i lev, i itme sonucu ortaya kan (yorum, mukayese ve de erlendirme gibi hususlarla geli en) d nce ve fikirlerin s z, yaz , ekil, mimik ve hareketlerle anlat labilmesi ve anla lmas yetene idir. Burada maj r komponent ses karmakt r.

Ses en zet anlatmyla "akcierlerden gelen havann (respirasyon) larenkste vibrasyon kazanmas (fonasyon), supraglottik traktusta rezonans ve artik lasyon sonucu a zdan harf,hece, kelime ve c mle eklinde kmas d r" eklinde tan mlanabilir.

Jeneratr Sistem (Respiratuar/Solunum Sistemi) Vibratuar Sistem (Larinks, g rtlak/Fonasyon) Rezonat r Sistem (Larinks st hava bo luklar ve organlar) Artik lator Sistem (Hareketli ve hareketsiz organlar)

Konuma olarak duyduumuz ses vokal kordlarn tekrarlayan alma ve kapanmalar sonucu ortaya kar. Dokular n hareketi ve hava ak m sesin olu mas n sa lar. Fonasyon s ras nda vokal kordlar n birbirine yakla mas adduksiyon, fonasyonun sonlanmas na yol a an birbirinden ayr lmas abduksiyon olarak adland r l r.

Vokal kordlar vibrasyon zellii olan yap lard r. Larenks ise bu kordlar saran k k rdak yap d r. Yandaki ekilde g r ld gibi kordlar larenksin iki yan nda bulunur ve hava pasaj i ersinde yer al r. Yukar dan bak ld nda dilin arkas nda ve akci erlerin st nde bulunurlar.

Hava yolundaki bir yap havann t rb lans n artt rmaktad r. Vokal kordlar da vokal traktta t rb lans n nedenlerinden biridir. Vokal kordlar olmadan hava hi bir engelle kar la madan akci erlere oradan tekrar oral kaviye geri d ner.

Ferrein, yaklak 250 yl nce, 1746 ylnda, hayvanlar zerinde yapt al ma sonucunda, sesin vokal kordlar n titre imi ile olu tu unu kan tlam t r. Bug ne kadar, fonasyonla ilgili iki teori ileri s r lm t r: 1.N rokronaksik teori (Husson,1953) 2.Miyoelastik-aerodinamik teori (Van der Berg,1958)

Bernoulli Etkisi: 17. yy da ya am svi reli bilim adam d r. Dar bir noktas olan borudan ge en s v ak m na bu darl n etkisini tan mlam t r. Bu tan mlamaya g re darl n oldu u b lgede ak m n evreye yapt dik bas n azal rken, s v n n ak m h z nda art meydana gelmektedir.

Yandaki tpteki darl vokal kordlar olarak d nelim. Hava ak m kord d zeyinden ge erken h z artmaktad r. Bu b lgedeki bas n ise azalmaktad r ve kollaps olmaya daha yatk n hale gelmektedir. Bu iki mekanizma Bernoulli etkisinin temel eleridir ve vokal kord vibrasyonunu anlamada bize yard m etmektedir.

Respiratuar akmdan kaynaklanan hava bas nc vokal kordlar n alt nda y kselir. Hava bas nc kordlar n inferiordan ayr lmas na yol a ar. Kordlar n s perior k sm da a lmaya ba lar. Vokal kordlar tamamen a l r. Kordlar aras ndaki ak m h z artar ve bas n azal r. Bas n taki azalma ve vokal kordlar n elastik zelli i kordlar n yeniden orta hatta gelmesine yol a ar. Kordlar inferiorda birle ir. Vibrasyon siklusu tamamlan r.

Fonasyon konuma asndan olduka nemli bir komponenttir. Fonasyonu sa lamak i in temel larengeal ayarlama yap lmal d r: Vokal atak: Vokal kordlar n hava ak m na do ru gelmesi (adduksiyonu) Uzam fonasyon: Kordlar n vibrasyon a s ndan orta hatta fikse olarak tutulmas . Fonasyonun sonlanmas : Kordlar n abduksiyonu.

Fonasyon yapmadmz zaman vokal kordlar hava akmn engellemeyecek ekilde birbirlerinden ayr olarak dururlar. Konu maya ba lanaca zaman kordlar olabildi ince birbirine yakla t r l r ve vokal kord vibrasyonuna yol a acak t rb lans sa lan r. Vokal atak dedi imiz olay fonasyonu ba latmak i in kordlar n addukte pozisyona getirilmesidir. Vokal atak normal s re en konu ma s ras nda bir ok kez tekrarlan r.

E zamanl vokal atak: Adduksiyon ve ekspirasyon ayn zamanda olur. Solunumsal vokal atak: lk olarak ekspirasyon sonras nda adduksiyon meydana gelir. Glottal atak: lk olarak adduksiyon sonras nda ekspirasyon meydana gelir. Bu atak t r de olduk a fonksiyoneldir ve patolojik de ildir. Zorlu glottal atak: Hassas olan vokal dokulara zarar verebilir. Kordlar olduk a sert bir ekilde orta hatta gelmektedirler.

Fonasyon balangcnda kordlar birbirine yaklat gibi, fonasyonun sonlanmas nda ayr lmalar gerekir. Kas aktivitesi kullan larak vokal kordlar hava ak m ndan uzakla t r l r. T rb lans yeteri kadar azald zaman, vokal kord vibrasyonu durur. Vokal atakta oldu u gibi fonasyonun sonlanmas da konu ma s resince bir ok kez tekrarlan r.

Frekans: Bir saniyede gerekleen vibrasyon dngs saysn belirtir. Birimi Hertzdir. (siklus/saniye) Ses perdesi (pitch): Fizyolojik olarak frekansla yak ndan ili kilidir. Frekans artarsa pitch artar, frekans azal rsa pitch azal r. Optimal pitch(optimal frekans): Vokal kord vibrasyonunun bir birey i in optimal oldu u de eri belirtir.

Vibrasyonun frekans vokal kordlarn elastisitesine, ktlesine ve kalnlna bal olarak de i mektedir. Optimal pitch ya a ve cinsiyede g re de i iklik g sterir. rne in eri kin bir kad nda frekans 212 Hz iken eri kin bir erkekte bu de er 132 Hz dir. Bu fark n sebebi doku k tleleri ve vokal kord uzunluklar aras ndaki farkt r. Pubertede erkeklerde kas k tlesinde ve kemik geli iminde belirgin bir art meydana gelir. Bu de i iklik zellikle erkeklerde kordlar n kal nla mas na ve frekans n d mesine yol a ar. ocuklar 300 Hz gibi bir frekans de erine sahiptirler.