Key EU Directives on Criminal Justice Procedures

GJYKIMI NE MUNGESE BRENDA KORINZES LIGJORE TE BE MARSELA DERVISHI TIRANE, QERSHOR 2023

GJYKIMI NE MUNGESE BRENDA KORNIZES LIGJORE TE BE Bashkimi Europian, n p rgjith si nuk ka nj sistem t harmonizuar p r drejt sin penale. Shtetet an tare kan ende n dor procesin penal dhe sistemin e nd shkimit penal brenda territorit t tyre. N lidhje me shtje t ve anta t procedur s penale, ku p rfshihet edhe prania e t pandehurit n gjykim (si aspekt thelb sor i s drejt s p r nj proces t rregullt gjyq sor), jan hartuar disa akte legjislative nga organet e Bashkimit Europian. Mbrojtja e k saj t drejte n nivel t BE, fillimisht ka q n indirekte, duke vendosur kushte p r njohjen reciproke t vendimeve gjyq sore nd mjet shteteve t BE (Vendimi kuad r nr. 584/2002 p r Urdh rin Europian t k rkimit) M pas sht miratuar Direktiva Nr. 2016/243 t Parlamentit dhe K shillit, ku u vendos n disa standarde minimale p r garantimin e s drejt s s t pandehurit p r pranin n gjykim

Aktet kryesore t BE pr gjykimin n munges Vendimi Kuad r 2002/584/JHA date 13 Qershor 2002 P r Urdh rin Europian t Ndalimit dhe procedurat e dor zimit nd rmjet shteteve an tare Vendimi Kuad r i K shillit 2009/299/JHA P r amendimin e vendimeve kuad r 2002/584/JHA, 2005/214/JHA, 2006/783/JHA, 2008/909/JHA and 2008/947/JHA duke shtuar t drejtat procedurale t personave dhe inkurajuar zbatimin e parimit te besimit te nd rsjellt p r vendimet e dh na n munges . Direktiva 2016/243 dat 11.3.2016 e Parlamentit Europian dhe K shillit P r forcimin e disa aspekteve lidhur me prezumimin e pafaj sis dhe t drejt s p r t qen i pranish m n gjykimin penal .

Vendimi Kuadr Nr. 584/2002 N p rmjet ktij vendimi kuad r u prezantua Urdh ri Europian i Ndalimit. Q llimi i shte njohja reciproke e vendimeve t arrestit dhe d nimit t shteteve an tare. Sipas nenit 1 t Vendimit Kuad r, UEN sht Nj vendim gjyq sor i nxjerr nga nj shtet an tar drejtuar nj shteti tjet r an tar, p r t ndaluar dhe dor zuar nj person t k rkuar, me q llim t ndjekjes penale, ekzekutimit t nj vendimi d nimi ose mase sigurie . Neni 5 i Vendimit Kuad r parashikon disa kushte p r njohjen dhe zbatimin e nj UEN: Ekzekutimi i UEN nga autoriteti gjyq sor ekzekutues, sipas ligjit t shtetit an tar ekzekutues, mund t'i n nshtrohet kushteve t m poshtme: 1. Kur sht l shuar UEN me q llim t ekzekutimit t d nimit ose t nj urdhri t paraburgimit t vendosur me nj vendim t marr n munges dhe n se personi n fjal nuk sht thirrur personalisht ose informuar n ndonj m nyr tjet r p r dat n dhe vendin e seanc s gjyq sore q oi n vendimin e marr n munges , dor zimi mund t jet subjekt i kushtit q autoriteti gjyq sor l shues t jap nj garanci t p rshtatshme personi q sht subjekt i UEN t ket mund si t aplikoj p r nj rigjykim t shtjes s tij n shtetin an tar l shues dhe t jet i pranish m n gjykim .

Vendimi kuadr nr. 2009/299/JHA Amendoi disa vendime akte t tjera t BE nd r t tjera dhe vendimin Kuad r Nr. 584/2022. Shfuqizoi nenin nenin 5 (1) t Vendimit p r UEN dhe e z vend soi at me nenin 4a (1) t tij. Referon n nenin 6 t KEDNJ Nuk ka si q llim t harmonizoj legjislacionet komb tare p r gjykimet n munges , por ridefinon shkaqet p r mos-njohen e Urdh rit Europian t Ndalimit dhe instrumentave t tjer bashk punues nd rmjet shteteve t BE Ky urdh r p rb n baz n e vetme mbi t cil n vendimet e dh na mbas gjykimit in absentia mund t refuzohen nga shtetet an tare.

Vendimi kuadr nr. 2009/299/JHA Neni 4 (a) 1 1. Autoriteti gjyq sor ekzekutues mund t refuzoj ekzekutimin e UEN t l shuar p r q llim t ekzekutimit t nj d nimi me burgim ose nj vendimi p r paraburgim, n se personi nuk sht paraqitur personalisht n gjykimin q ka rezultuar n vendim, p rve n se n UEN argumentohet q personi, n p rputhje me k rkesat e procedurale t p rcaktuara n ligjin komb tar t Shtetit An tar l shues: (a) n koh n e duhur: (i) sht thirrur personalisht dhe sht informuar p r dat n dhe vendin e gjykimit q ka rezultuar n vendim, ose me mjete t tjera, n t v rtet ka marr informacion zyrtar p r dat n dhe vendin e gjykimit t caktuar n at m nyr q konkludohet pa dyshim, se ai ose ajo ishte n dijeni t gjykimit t planifikuar; dhe (ii) sht informuar se vendimi mund t merret n se ai ose ajo nuk paraqitet n gjykim; ose duke qen n dijeni t gjykimit t planifikuar, ka pajisur prokur avokatin, i cili ishte em ruar nga personi n fjal ose nga shteti, p r ta mbrojtur at n gjykim, dhe n gjykim sht mbrojtur efektivisht nga ai mbrojt s ose pasi t i jet njoftuar vendimi dhe t jet informuar shprehimisht p r t drejt n p r rigjykim ose ankim, n p rmjet t cilave personi ka t drejt t marr pjes n rishqyrtimin n themel t shtjes, duke p rfshir prova t reja, q mund t oj n ndryshimin e vendimit origjinal: ka deklaruar shprehimisht se ai ose ajo nuk e konteston vendimin; ose Nuk ka k rkuar rigjykim ose apel brenda koh s s parashikuar nga ligji.

Vendimi kuadr nr. 2009/299/JHA N shtjen Melloni GjDBE ka arsyetuar se standardet m t larta t s drejt s s pranis n gjykim, t shoq ruara me kushte shtese p r gjykimin n munges , nuk mund t p rb jn penges p r njohjen e UEN, n se nj gj e till nuk parashikohet n Vendimin Kuad r 584/2002 t amenduar me Vendimin Kuad r 2009/299/JHA. Sipas Gjykat s, ...shprehjet "njoftuar personalisht" dhe "ka marr , me mjete t tjera, informacionin zyrtar p r dat n dhe vendin e gjykimit t caktuar, n at m nyr q kuptohet n m nyr t padyshimt se ai ishte n dijeni t gjykimit t planifikuar .. p rb jn koncepte autonome t s drejt s s BE dhe duhet t interpretohet n m nyr uniforme n t gjith Bashkimin Evropian. Vendimi nuk e ve n diskutim t drejt n e t gjykuarit n munges p r t rihapur procesin apo p r t u ankuar. Ai p rparon m tej me garancit duke parashikuar disa kritere q duhet t p rmbush ankimi apo rihapja e shtjes. Sipas vendimit, rigjykimi ose apeli synon t garantoj t drejtat e mbrojtjes dhe karakterizohet nga elementet n vijim: i pandehuri ka t drejt t jet i pranish m; themeli i shtjes, duke p rfshir prova t reja, duhet t rishikohet dhe procedurat duhet t mund sojn marrjen e nj vendimi krejt t ndrysh m nga ai fillestar.

Vendime t GJDBE N shtjen Tadas Tupikas , Gjykata theksoi se koncepti i gjykimit q rezulton n vendim sht nj koncept autonom n t drejt n e BE dhe mbajti q ndrimin se, kur Shteti An tar ka siguruar p r nj proces penal q p rfshin disa shkall juridiksioni t cilat mund t len vend p r disa vendime gjyq sore, t pakt n nj ri nga t cilat sht zhvilluar in, absentia, koncepti i gjykimit q rezulton n vendim duhet t interpretohet si i lidhur vet m me shkall n n p rfundim t s cil s merret vendimi q vendos p rfundimisht p r faj sin e t pandehurit dhe vendos nj d nim p r t . eshtja Sla omir Andrzej Zdziaszek Gjykata, shtoi n interpretimin e konceptit gjykim q rezulton n vendim at ku, pas nj procedure apeli n t cilin sht rishqyrtuar themeli i shtjes, sht vendosur mbi faj sin e t pandehurit dhe sht caktuar nj d nim me burgim p r t , niveli i t cilit gjithsesi sht shtuar nga nj vendim i m tejsh m i nj autoriteti kompetent i cili ka vler suar element t ndikues n mas n e d nimit; t dy vendimet duhet t merren n konsiderat p r q llime t nenit 4(a).

Vendime t GJDBE N c shtjen Melloni Gjykata konsideron se nj dispozit e Vendimit Kuad r 2002/584/JHA ndalon autoritetet gjyq sore t refuzojn t ekzekutojn nj UEN t l shuar me q llim t ekzekutimit t nj d nimi n hipotez n kur personi n fjal nuk sht paraqitur personalisht n gjykim, por, i vet dijsh m p r gjykimin, ai ka l shuar prokur p r mbrojt sin n m nyr q ai t a mbroj at n gjykim, mbrojtje q sht realizuar n fakt. N t njejt n situar ndodhet Z. Melloni n rastin konkret. Gjykata n p rputhje me rrethanat konsideron se formulimi, skema dhe q llimi i k saj dispozite i pengon autoritetet gjyq sore ekzekutuese (Spanjolle) q t kusht zojn ekzekutimin e nj UEN me rishikimin e vendimit n shtetin an tar q ka l shuar arrestimin (Itali). Legjislacioni i BE ka zgjedhur t jap nj list t plot t rrethanave n t cilat ekzekutimi i nj urdh r arresti evropian t l shuar me q llim t zbatimit t nj vendimi t marr n munges duhet t konsiderohet se nuk shkel t drejtat e mbrojtjes. Kjo qasje sht e papajtueshme me mund sin q autoriteti gjyq sor ekzekutues ta kusht zoj ekzekutimin me rihapjen e procesit. S dyti, Gjykata konsideron se kjo dispozit e Vendimit Kuad r sht n p rputhje me t drejt n p r nj mjet efektiv gjyq sor dhe p r nj gjykim t drejt dhe t drejtat e mbrojtjes si njihet n Kart n e t Drejtave Themelore t Bashkimit Europian. Edhe pse e drejta e t akuzuarit p r t'u paraqitur personalisht n gjykim sht nj element thelb sor i s drejt s p r nj gjykim t drejt , kjo e drejt nuk sht absolute. I akuzuari mund ta heq dor nga kjo e drejt me kusht q kjo dor heqje t pasohet nga masa t caktuara mbrojt se. Kjo dispozit p rcakton rrethanat n t cilat personi i interesuar duhet t konsiderohet se ka hequr dor nga e drejta e tij p r t qen prezent gjat gjykimit t tij.

Direktiva nr. 2016/243 e Parlamentit Europian dhe K shillit Direktiva 2016/243 sht akti i par legjislativ n t drejt n e Bashkimit Europian q synon t harmonizoj n nivel komunitar aspekte t rregullimit t s drejt s p r t qen i pranish m n gjykim. Ky akt vendos rregulla minimale p r t u ndjekur nga shtetet an tare. E drejta p r t qen i pranish m n gjykim mund t mbrohet n nivel m t lart nga shtetet an tare

Direktiva nr. 2016/243 e Parlamentit Europian dhe K shillit Rikonfirmon faktin se drejta e t pandehurit p r t q n i pranish m n gjykim sht pjes e s drejt s p r proces t rregullt dhe duhet t garantohet n t gjth BE Konfirmon se n se p r arsye q ndodhen jashte kontrollit t tyre, t pandehurit ose t dyshuarit nuk mund t paraqiten n gjykim, ato duhet t ken mund si t k rkojn nj dat t re p r gjyqin, brenda afatit t parashikuar nga ligji i brendsh m. Rip rs rit karakterin relativ t s drejt s s pranis n gjykim, duke theksuar se pala duhet t ket mund si q shprehimisht ose n nkuptuesh m, por n m nyr t padyshimt , t heq dor nga kjo e drejt . Lejon mund sin p r t zhvilluar nj gjykim i cili mund t rezultoj n vendim, n munges t t dyshuarit apo t pandehurit, kur ky person sht informuar p r gjykimin ose i ka l shuar nj prokur avokatit q sht caktuar nga personi apo shteti p r t a p rfaq suar at n gjyq dhe i cili realisht e ka p rfaq suar t pandehurin. Sanksonon se gjykatat e shteteve an tare lejohet t p rjashtojn nj t dyshuar ose t pandehur nga gjykimi p r t siguruar mbar vajtjen e gjykimit n rastet kur qet sia dhe rendi n gjykim rrezikohet nga veprimet e t pandehurit. Detyron shtetet t marrin masa t ve anta p r t siguruar t drejt n efektive t t pandehurve q i p rkasin kategorive vulnerab l, p r t qen t pranish m n gjykim

Direktiva nr. 2016/243 e Parlamentit Europian dhe K shillit Direktiva siguron mund sin q t zhvillohet gjykim n munges p r t pandehurit q i fshihen drejt sis . (P rjashtohet nga e drejta e rigjykimit) Direktiva siguron mund sin q t zhvillohet gjykim n munges p r t pandehurit q nuk gjendet. N k t rast, personat e gjykuar n munges duhet t informohen se kan t drejt t kund shtojn vendimin kund r tyre, dhe kan t drejt n p r t u rigjykuar ose p r t pasur ndonj mjet tjet r ankimor. N baz t direktiv s, Shtetet An tare duhet t garantojn q , kur t dyshuarit ose t pandehurit nuk jan t pranish m n gjykimin e tyre dhe kushtet e parashikuara n nenin 8 (2) nuk jan plot suar (heqja dor n m nyr t informuar nga e drejta p r t qen i pranish m n gjykim ose i fshihet drejtesise, sh nimi im), ata kan t drejt n e nj gjykimi t ri ose t nj mjeti tjet r ankimor, i cili lejon nj p rcaktim t ri t themelit t shtjes, duke p rfshir ekzaminimin e provave t reja dhe q mund t ojn n ndryshimin e vendimit origjinal.