Scientific Naming of Organisms Explained

KL ADLANDIRMA (BNOMNAL)

Canllarn tr adlarnn iki Latince kelimeden olu turulmu bir tertip (d zen) ile olu turulmas na ikili adland rma (binominal) denir. 18. y zy l ortalar na kadar yaz lm botanik kitaplar ndaki canl adlar na bak l rsa, bu adlar n canl n n bir veya birka karakterini d zenlenmi birka kelimeden yap lm oldu u g r l r. belirtecek ekilde

Szgelimi; Dianthus floribus solitariis, squamis calycinis subovatis brevissimis, corollis crenatis. Bauhin bu bitkiyi i eklerinin tek olu u, kaliks zerinde ovat ms k sa pulcuklar n bulunu u ve korollan n krenat di li olu u zelliklerine dayanarak yukar daki gibi adland rm t r.

Bugn ki canllarn adlandrlmas ile ilgili ilk kurallar Linnaeus, Criteria Botanica (1737) adl eserinde ortaya koymu ve ikili adland rmay da Species Plantarum (1753) adl kitab nda uygulam t r. Buna g re Bauhin in yukar daki bitkiye vermi oldu u uzun, a klamal isim de i mi ve Dianthus caryophyllus L. olarak d zenlenmi tir.

Tr ve Tre Bal Alt Birimlerin Adlandrlmas

Bir canlnn bilimsel tr ad iki Latince kelimeden olu mu tur. Birinci kelime bu canl n n ait oldu u cins (genus) ad d r. kinci kelime ise t r i in zel olan ve o t r n nemli bir zelli ini belirten kelimedir. Bu ikinci kelimeye epitet denir. Epitet bir s fat veya isim olabilir.

Her bir canlnn (taksonun) bir tek doru bilimsel ad vard r. Bu ad sadece o t re zeldir. Daha nceden de a kland gibi buna binominal (ikili adland rma) denir. rne in Pinus nigra ad kara am i in binominal bir add r. Burada tek ba na ne Pinus kelimesi ve de tek ba na nigra kelimesi pek bir ey ifade etmez. Ancak ikisi bir araya geldi inde kara am ifade edebilirler.

1-Eer epitet bir sfatsa, bu sfat cins adnn cinsiyetine uygun olarak yaz lmal d r. nk latincede, T rk ede olmayan, adlar n cinsiyeti durumu vard r. Bir ad ya di i ya erkek ya da n tr d r. Her cinsiyet de epitete eklenen, kendine zg bir son ekle belirtilir. us ile bitenlerin o unlu u erkek, -a ile bitenlerin hemen hepsi di i, -um ile bitenler ise n trd r. S zgelimi; Lathyrus hirsutus, Lactuca hirsuta, Vaccinium hirsutum, (hirsut t yl ) Melilotus alba (beyaz), Achillea multifida ve Papaver somniferum gibi.

2-Tr epitetleri anma epiteti veya yre epiteti olabilir. Bu durumda epitet bir isim ise bir ah s ad veya bir y re ad olabilir. Bu durumda epitet cins ad ile tamlama olu turacak ekilde d zenlenmelidir. Bu durumlarda t r epiteti, o unlukla yal n halden ok in halindedir. rnek: ve Onobrychis bornmuelleri Genista burdurensis gibi.

3-Epitet iki kelimeden olumu bileik bir kelime ise iki kelimenin aras na bir tire ( ) i areti konur. rnek: Capsella bursa-pastoris, Impatiens noli-tangere ve aurentium-sinensis gibi. B ylece epiteti Citrus olu turan iki kelime birle tirilerek, tek kelime haline getirilerek binominal kural na uyulmu tur.

4-Epitet trn nemli bir zelliini aklayan bir kelimeden olu turulabilir. Buna a klamal epitet ad verilir. S zgelimi Aponia melanocarpa da (melano=siyah, meyvelerin rengi, Astragalus emerginatus (yaprak ucu hafif girintili) da yaprak ucunu, Paris quatrifolia (d rt yaprakl ) da yaprak say s n , Bellis perennis ( ok y ll k) de ya am s resini, Senecio vernalis (ilkbaharda zaman n , Ammophila arenaria (kumda ya ayan) habitat zelli ini, Celastrus scandes (sar l c ) b y me ekli epitetlerde belirtilmi tir. carpa=meyve) i ek i eklenme a an) de

Tre bal alt birimlerin ad ise tr adnn arkasna nce alt birimin k salt lm ekli yaz l r ve daha sonra da alt birim epiteti yaz l r. Bu epitet t pk t r epiteti gibi olu turulur ve s fatsa cins isminin cinsiyetine uygun olarak d zenlenir. rnek: Crataegus monogyna subsp. monogyna, Lonicera etrusca var. hispidula.

Bir tre ait alt trlerden ilk belirleneni, tr epiteti ile ayn ayn alt r epitetini ta r. Yeni belirlenen alt t re ise yeni bir alt t r epiteti d zenlenir. rnek; Hypericum aviculariifolium subsp. aviculariifolium, Hypericum aviculariifolium subsp. papillosum gibi.