The Significance of Language in Human Communication

1 T RK D L I Okutman Vedat BALKAN Hafta 1 T rk Dili I Hafta 1

1 Dil ve K lt r 1. Dil 2. K lt r 3. Dil-K lt r M nasebeti ve Dilin Millet Hayat ndaki Yeri 4. Dilin Canl l T rk Dili I Hafta 1

1 Dil nsanlar n g nl k hayatlar n s rd rebilmeleri i in yemeye, i meye ihtiya lar oldu u kadar duygular n , d ncelerini, sevin ve kederlerini ba kalar na anlatabilmeleri i in de dil denilen bir anla ma sistemine ihtiya lar nsano lunu b t n canl lardan ay ran en b y k zelliklerden birisi de konu mas de il midir? nsan mutlu olur, mutlulu unu payla r, dertli olur, derdine areler arar dostlar yla. Bunlar anlatabilmek i in yapt mimikler, jestler yetersiz kal r ve dil denilen antla ma sistemine ba vurur. yle ki kulland sistemi sadece dostlar , yak nlar ve mensubu bulundu u milletin insanlar bilir. B ylece her milletin kendine has, kendi insanlar taraf ndan anla lan bir dili ortaya km olur. oldu u a k bir ger ektir. T rk Dili I Hafta 1

1 nsano lu yarat ld ilk g nden beri birbiriyle anla ma ihtiyac duymu tur. Bu, birlikte ya am n n bir gereksinimidir. Bu y zden dilin tarihi, insanl k tarihi kadar eskilere dayan r. Eski a larda insanlar, birbiriyle jestler, mimikler, i aretler, ara lar ve e itli hareketlerle anla rlard . Bunlardan ba ka dans, m zik, resim gibi g zel sanatlarla da asl nda birer mesaj verilir. Tabii ki bunlar n hi birisi, bug nk anlam yla dil sistemi say lmazlar. ngilizlerin Language kelimesiyle kar lad klar bu genel anlamdaki dile bizde b y k dil bilimcimiz Faruk Kadri Timurta Lisan kelimesini nerir. Bug n, insanlar n s zl ve yaz l olarak anla malar n sa layan, seslerden olu an sisteme ise Frans zlar langue der. Bunun bizdeki kar l ise dil dir. T rk Dili I Hafta 1

1 Dil, g c n toplumun k lt r nden al r. O toplumu meydana getiren insanlar n aralar nda anla malar i in kullan l r. yle ki, bu sistemi sadece o toplumun insanlar bilir. B ylece her milletin kendine has, kendi insanlar taraf ndan anla lan bir dili ortaya kar. Karacao lan bir d rtl nde ne g zel s yler: " kt m seyr eyledim Frengistan lleri var bizim ile benzemez G zelleri ark s yler a r r Dilleri var bizim dile benzemez T rk Dili I Hafta 1

1 Dr. Muharrem Ergin yle der: Dil, insanlar aras nda anla may sa layan tabi bir vas ta, kendisine mahsus kanunlar olan ve ancak bu kanunlar er evesinde geli en canl bir varl k, temeli bilinmeyen zamanlarda at lm bir gizli antla malar sistemi, seslerden r lm i tim i bir m essesedir. (T rk Dil Bilgisi, Muharrem Ergin, st., 1962, s.3). Bu tariften de anla ld gibi insanlar n anla malar n sa layan vas ta dildir. Dil, yaz l ve s zl olarak toplumun hizmetinde canl bir varl kt r. Dilin kendine g re kanunlar vard r ve bu kanunlara g re geli ir. Zaman n ak i erisinde de i ir ve geli meler g sterir. a n ya ay na, bilimsel geli melere ayak uydurur. Bunun i in insanlar bu kanunlar n yani dil kurallar n n d na karak ona istedikleri gibi y n veremezler. Yap s da buna m sait de ildir. Dil, zamanla kendini yeniler. nsanlar ancak bu yenilemeye yard mc olabilirler. T rk Dili I Hafta 1

1 Hemen belirtelim ki, bir dildeki kelimelerin anlam n o toplumun insanlar bilir. Ancak dil, kelimelerden ibaret de ildir. Dili, bir s zl k olarak d nmemek gerekir. Her dilde kelimeler vard r. Bu kelimeler belli gramer kurallar na ba l olarak kullan l r. yle ise bir dilin karakterini ortaya koyan gramer yap s d r. Bu sebeple dile c mleden ibarettir de denilir. K sa ve z olarak s ylemek gerekirse dil, insan zihninin mahsul , semboller sistemi ve insanlar aras nda bir ileti im sistemidir. Dil, bir toplumu meydana getiren insanlar aras ndaki anla may sa layan gizli bir anla ma sistemidir. Dil, i levi ve yap s yla canl bir varl kt r. Dil, ge mi ten bu g ne, bu g nden yar na bir k lt r ta y c s d r. Dil, kendine has kurallar yla mill bir sistemdir. T rk Dili I Hafta 1

1 1.2. K lt r K k Latince olan, Frans zca da culture eklinde yer alan ve bizde hars , ekin kelimeleriyle de s zl klerde bireyin kazand bilgi , bir toplulu a has d nce ve sanat eserleri , topra ekip bi me , reme, geli me , idmanla v cudu geli tirme , g zel sanatlarla ruhu terbiye etme gibi de i ik anlamlar vard r. Bir milletin veya bir toplulu un tarih s re i inde meydana getirdi i madd ve m nev ortak de erleri yine k lt r kelimesiyle ifade edilir. Madd de erlere ya an lan mekanlar, kullan lan alet ve e yalar, yeme ve i me, giyim ve ku am; m nev de erlere de dil, din, gelenek ve g renekler, rf ve adetler rnek g sterilebilir. kar lanan k lt r kelimesinin T rk Dili I Hafta 1

1 Bu de erler incelendi inde g r l r ki, her milletin k lt r farkl d r ve o millete hast r. Milletlerin kendilerine has bu davran ve ya ay ekilleri mill bir zellik g sterir. C. Wissler bunu K lt r, bir halk n ya ama tarz d r ,Y lmaz zakp nar da K lt r bir milletin b t n hayat d r s z yle zetler. nsanlar kaderde, k van ta, tasada, rf, det ve geleneklerde, g zel sanatlarda, bir araya getiren; milletleri olu turan ve en sa lam temel te kil eden tek unsur, her milletin kendine has olan mill k lt r d r. Milletin fertlerini b l nmez bir b t n haline getirerek onlara canl l k, ruh, heyecan ve ahsiyet vererek onlar n millet haline gelmesini sa layan g yine mill k lt rd r. T rk Dili I Hafta 1

1 K lt r n de dil gibi kendine has mill bir yap s ve di er k lt rlerden ayr lan kurallar vard r. Bunun i in k lt r n mill yap s n ve dokusunu korumak gerekir. nk k lt r n nemli bir g revi, o milletin din, dil, folklor, gelenek ve g renek, edebiyat, m zik gibi ortak de erlerini nesilden nesile aktarmakt r. T rk Dili I Hafta 1

1 1.3. Dil-k lt r M n sebeti Ve Dilin Millet Hayat ndaki Yeri Dilin ve K lt r n ne demek oldu unu ve bir millet i in nemini yukar da g rd k. Bu nem her ge en g n artmaktad r. Bir millet hakk nda yap lacak en sa lam de erlendirme dil ve k lt r de erlerinin incelenmesinden ge er. nk bir dildeki kelimeler o milletin ger ek y z n ; ge mi ini, tarihini, k lt r n , k sacas kimli ini g sterir. Divan L gati t-T rk ten bir rnek verelim. Burada ulatu [ diye bir kelime vard r. Ki inin burun temizlemek i in oynunda ta d ipek anlam ndad r. Y z y llar ncesi dilimizde bulunan bu kelime, atalar m z n ekonomi, sa l k ve medeniyette ula t klar yeri g steren, kimlik durumundaki y zlerce kelimemizden sadece biridir. kuma par as T rk Dili I Hafta 1

1 Dil, bir milletin k lt rel de erlerinin ba nda geldi i i in ona b y k nem vermek gerekir. Tarifinde g rd m z gibi canl bir yap ya ve kendine has kurallara sahip olan dil ile yine benzer zelliklere sahip k lt r aras nda yak n bir ili ki vard r. W. Humboldt un dedi i gibi bir milletin dili r hudur, r hu da dilidir . Geli en teknik, ilerleyen medeniyet i erisinde her insan bir eylerle u ra makta, o alanda en iyisini yapmak istemektedir. Hepsi de insanlar n daha mutlu olabilmeleri, yar nlar na daha emin bakabilmeleri i indir. B t n bunlar n ger ekle ebilmesi, ge mi teki yap lanlar n renilmesi, yeni anlat labilmesi yine dil sayesinde m mk n olmaktad r. bulu lar n da ba kalar na T rk Dili I Hafta 1

1 1.3. Dil-k lt r M n sebeti Ve Dilin Millet Hayat ndaki Yeri B y k in filozofu Konf y s'e, "Bir lkenin y neticisi olsan z ilk yapaca n z i ne olurdu? diye soruldu unda, "Hi phesiz dili g zden ge irmekle ba lard m. der ve yle devam eder: "Dil d zensiz olursa s zler d nceyi iyi anlatamaz. D nce iyi anlat lamazsa, yap lmas gereken eyler do ru yap lamaz. G revler gere i gibi yap lamazsa, detler ve k lt r bozulur. detler ve k lt r bozulursa adalet yanl yola sapar. Adalet yoldan karsa, a k nl k i ine d en halk, ne yapaca n , i in nereye varaca n bilemez. te bunun i in hi bir ey dil kadar nemli de ildir. T rk Dili I Hafta 1

1 1.4. Dilin Canl l Dil retiminde, uzmanlarca e itli ilkeler ve y ntemler zerinde durulur. Kolaydan zora , motivasyonu sa lama , etkile me ilkeleri bunlardand r. Yine dil retiminde bir duygu veya d ncenin, hareket, mimik, jest ve s zle anlat lmas olan dramatizasyon y ntemi de uygulanmaktad r. Biz de bu ger eklerden esinlenerek dil retiminde yararl olaca d ncesiyle dilin canl l zerinde durduk.Bizim dilimiz, T rk e miz, yle canl , yle hayat dolu ve k lt r m zle yle i i e ki, zerinde durduk a, onu daha yak ndan tan d k a ona olan a k m her g n bir kat daha art yor. Benim i in bir canl , bir can, bir canan, bir sevgili o... deta o, bana g l ms yor ve benimle konu uyor... Bu y zden, di er dilleri bilmedi im, tan amad m ve sevi emedi im i in, her an, her yerde benimle olan; sevincimde ve kederimde yan mda bulunan bu dile, T rk e me m. Ziya G kalp Lisan iirinde ne g zel s ylemi : onlarla konu up T rk Dili I Hafta 1

1 G zel dil T rk e bize, Ba ka dil gece bize, stanbul konu mas , En saf, en ince bize. Gece so uk ve karanl kt r. nk onda bir bilinmezlik ve yabanc l k vard r. T rk e ise s cakl k, ayd nl k, tan d k ve yak nl kt r. Bu y zden g zeldir, sevgilidir, y rd r ve anad r. A z m zda annemizin ak s t kadar berrak, sa l kl ve hel ldir. [ T rk Dili I Hafta 1

1 B l m (Hafta) zeti Dil birli i bozulmu ve ge mi iyle irtibat kesilmi nesiller, kendilerini devrinin ve ge mi inin eserleriyle besleyerek k lt rl birer ki i olamazlar. zetler ve ilkelerle yetinmek zorunda kalarak d ncelerini kuruturlar. Bu nesillerin olu turdu u milletin y k lmas ka n lmazd r. Bir milletin tarih boyunca ak p gelen fikir, k lt r din, rf, det ve hayat tecr belerinin kelimelere yans mas ndan olu an ve geli erek o milletin dehas ndan do an tarih ve k lt r n nesilden nesle ula t ran dilin bozulmas o milletin de bozulmas , y k lmas demektir. Dilin ya amad yerde vatan da ya amaz, millet de ya amaz, devlet de ya amaz. Tarihte g r lm ve ilim adamlar nca kabul edilmi tir ki, devletleri var eden ve ya atan temel varl k millettir. Milletleri millet yapan, onlar tarih sahnesinde tutan ise k lt r d r. K lt r denince ilk akla gelen de "dil"dir. T rk Dili I Hafta 1

1 De erlendirme 1. Dil de insanlar gibi a da k lt re ve uygarl a uyum sa layabilen bir zelli e sahiptir. rne in bin y l nce kullan lan bir kelimenin bug n kullan lmamas yahut anlam n n de i mesi, dilin de kendisini yeniledi ini g sterir. Yukar daki paragrafta dilin hangi zelli ine i aret ediliyor? a) Dil, millet olman n temelidir. b) Dil toplumsal bir varl kt r. c) Dil, bir k lt r ta y c s d r. d) Dil, sosyal bir kurumdur. e) Dil, canl bir varl kt r. T rk Dili I Hafta 1

1 2. A a dakilerden hangisi k lt r kavram yla ili kili de ildir? a) Sa rengi b) Mimari c) Temizlik al kanl klar d) K yafet e) G zel sanatlar T rk Dili I Hafta 1

1 3. " kt m seyr eyledim Frengistan Elleri var bizim ele benzemez G zelleri ark s yler a r r Dilleri var bizim dile benzemez" -Yukar daki d rtl kte dilin hangi zelli i vurgulanm t r? a) Anla may sa layan tabii bir vas tad r. b) Canl bir varl kt r. c) Bir gizli antla malar sistemidir. d) Bir kurallar manzumesidir. e) Medeniyetin temel bir l s d r. T rk Dili I Hafta 1

1 4. Dilin canl bir varl k olma zelli ini a a dakilerden hangisi a klamaktad r? a) Bir dildeki kelimeler tarih d nemlerde ses ve anlam de i ikli ine u ram t r. b) nsanlar, evrendeki varl klar ve hareketleri de i ik ekillerde adland rm lard r. c) Dil, insanlar aras nda ileti im kurarak, insan sosyal bir varl k haline getirmi tir. d) Dili meydana getiren par alar, bir sistem i inde yan yana gelmi tir. e) nsanlar ayn varl k ve kavramlar ayn ekilde adland rm lard r. T rk Dili I Hafta 1

1 5. Bana m kemmel bir lisan ver, sana b y k bir millet te kil edeyim. s z yle anlat lmak istenen d nce a a dakilerden hangisi olamaz? a) Bir dilin m kemmelli i milletin b y kl ile l l r. b) Milletler dillerini geli tirmek i in al mal d rlar. c) M kemmel dilleri b y k milletler meydana getirir. d) Milletin b y kl ile dilin m kemmelli i ger ekle ecektir. e) Milletleri meydana getiren en nemli unsur dildir. T rk Dili I Hafta 1

1 Kaynaklar 1. G LSEV N, G rer vd., T rk Dili I-II, Afyon E itim, Sa l k ve Bilimsel Ara t rmalar Vakvf Yay n , Afyonkarahisar, 2008. 2. T rk Dil Kurumu, mla K lavuzu, Ankara,2000. 3. T rk Dil Kurumu, T rk e S zl k, Ankara, 2000 4. T rk Dil Kurumu, Yabanc Kelimelere Kar l klar, Ankara, 1998. T rk Dili I Hafta 1