Epidemiological research methods involve the identification of health problems, determining objectives, data collection, and analysis. This process requires careful planning, consideration of data sources, and reviewing existing literature to ensure the research is valuable and contributes to knowledge in the field.
Please find below an Image/Link to download the presentation.
The content on the website is provided AS IS for your information and personal use only. It may not be sold, licensed, or shared on other websites without obtaining consent from the author. If you encounter any issues during the download, it is possible that the publisher has removed the file from their server.
You are allowed to download the files provided on this website for personal or commercial use, subject to the condition that they are used lawfully. All files are the property of their respective owners.
The content on the website is provided AS IS for your information and personal use only. It may not be sold, licensed, or shared on other websites without obtaining consent from the author.
EPDEMYOLOJK ARATIRMA A AMALARI I. AMA VE VER TOPLAMA Epidemiyolojik bir ara t rman n ilk a amas problemin ortaya konulmas ve amac n belirlenmesidir. Daha sonra, amaca y nelik verilerin toplanma a amas gelir. Bilgi toplama a amas nda veri kaynaklar , bilginin yap s ve veri toplama ekilleri ( rnekleme) gibi kriterleri dikkate almak gerekir. EP DEM YOLOJ K ARA TIRMA A AMALARI 9.05.2025 page 2 of 25
EPDEMYOLOJK ARATIRMA AAMALARI Ara t rman n Amac ve Tasar m Bir ara t rma yap lmadan nce ara t rma nceliklerinin bilinmesi gerekir. Ara t rma konular genellikle populasyonda problem olu turan hastal klardan se ilir. Hastal k nedenlerinin di er fakt rlerle ili kilerinin, hastal n yay lmas -bula mas na y nelik al malar yap l r. Ara t rma alan n belirlemek i in daha nce yap lm al malar n (literat r verilerinin) bilinmesi nceliklidir. EP DEM YOLOJ K ARA TIRMA A AMALARI 9.05.2025 page 3 of 25
EPDEMYOLOJK ARATIRMA A AMALARI Ara t rman n Amac ve Tasar m Literat r bilgileri incelenerek, daha nce yap lan bir al ma tekrar edilmemeye al l r, al malardaki aksakl klar, hatalar ve yetersizlikler saptanarak, planlanan al ma i in en uygun yol izilir. al ma planlan rken verilerin hangi kaynaklardan ve ne ekilde toplanaca g z n ne al narak, hedeflenen amaca en uygun olan en ucuz, veri kayna veya veri toplama yolu se ilir. EP DEM YOLOJ K ARA TIRMA A AMALARI 9.05.2025 page 4 of 25
EPDEMYOLOJK ARATIRMA A AMALARI Ara t rman n Amac ve Tasar m Bu de erlendirmeleri yapmak i in u sorular sorulabilir: 1. Problem ara t rmaya de er mi? Evet / Hay r 2. Problemi a klayabilecek veriler mevcut mu? Evet / Hay r 3. Bu al may yapmak i in yeterli bilgi kayna var m ? Evet / Hay r EP DEM YOLOJ K ARA TIRMA A AMALARI 9.05.2025 page 5 of 25
EPDEMYOLOJK ARATIRMA A AMALARI Ara t rman n Amac ve Tasar m Hedeflenen bir ama i in kurulacak epidemiyolojik bir hipotez u unsurlar i ermelidir : 1. al lacak Populasyon 2. Dikkate al nacak determinantlar 3. Dikkate al nacak hastal k veya hastal klar 4. Determinantlar n hastal k s kl zerindeki etkisi 5. Biyolojik mant k EP DEM YOLOJ K ARA TIRMA A AMALARI 9.05.2025 page 6 of 25
EPDEMYOLOJK ARATIRMA A AMALARI 1. al lacak populasyon : Problem i eren populasyonun s n rlar ve zellikleri belirlenerek hedef populasyon olu turulur. Pratikte hedef populasyon yerine onu yans tacak zellikte se ilen rnek bir populasyonda al ma ger ekle tirilir. Hedef populasyon i indeki farkl gruplarda de erlendirmeler yap lmas gerekebilir. EP DEM YOLOJ K ARA TIRMA A AMALARI 9.05.2025 page 7 of 25
EPDEMYOLOJK ARATIRMA A AMALARI 2. Dikkate al nacak determinantlar : al mada kullan lacak hastal k determinantlar n n saptanmas nda, zellikle stres, iklim ve bak m gibi evresel belirleyicilerin hastal k olu umuna etkilerinin ne oranda oldu u ara t r labilir. Bu determinantlar nas l l l r, Bu l m y ntemlerinin avantaj ve dezavantajlar nelerdir? EP DEM YOLOJ K ARA TIRMA A AMALARI 9.05.2025 page 8 of 25
EPDEMYOLOJK ARATIRMA A AMALARI 3. Dikkate al nacak hastal k veya hastal klar : Ara t rman n Amac ve Tasar m al lacak populasyonda belirlenen hastal ktan etkilenen hayvanlar tespit edilmelidir. Hastal klar n te hisi sadece klinik belirtilere g re yap lacak ise, kullan lacak teknik b y k nem ta r. Saptanan klinik belirtilerin yorumlanmas nda laboratuvar te hisinden yararlan lacak ise yeterli donan m sa lanmal d r. 4. Determinantlar n hastal k s kl zerindeki etkisi : Determinantlar etkilerini genellikle hastal ktan nce g sterdiklerinden, retrospektif al malarda determinantlar n etkilerini belirlemek olduk a g t r. EP DEM YOLOJ K ARA TIRMA A AMALARI 9.05.2025 page 9 of 25
EPDEMYOLOJK ARATIRMA A AMALARI Ara t rman n Amac ve Tasar m 5. Biyolojik mant k : Epidemiyolojik yakla mda hastal k verileri zerindeki ili kiler, zellikle neden ili kileri kurulmaya al l r. Kurulan ili kinin biyolojik anlamda mant kl olmas gerekir. Hipotez kurulurken, hastal en basit ekilde tan mlayan ve komplike olmayan veriler dikkate al nmal d r. page 10 of EP DEM YOLOJ K ARA TIRMA A AMALARI 9.05.2025 25
EPDEMYOLOJK ARATIRMA A AMALARI VER LER N N TEL Epidemiyolojik ara t rmalarda, kullan lacak verilerin niteli ini belirleyen kalitatif (hastal k tan m ) ve kantitatif ( l m, say m) veriler i in kullan labilecek e itli l tler bulunmaktad r. Verilerin Niteli i Hastal k ismi ve s n flamas : Epidemiyolojik ara t rmalarda kullan lan veriler ncelikle bir hastal k ismi i erir. Hastal k ismi ise hastal n s n fland r lma ekli ile ili kilidir. page 11 of EP DEM YOLOJ K ARA TIRMA A AMALARI 9.05.2025 25
EPDEMYOLOJK ARATIRMA A AMALARI Hastal klar d rt a dan s n fland r labilir: Spesifik nedene g re : kolibasillozis, 1. Lezyonlara veya bozulan fonksiyonlara g re : hepatitis Verilerin Niteli i 2. A a kan klinik belirtilere g re : tortikollis 3. Eponimlere g re : Marek hastal , Rick valley fever, 4. Epidemiyolojik ara t rmalarda hatal s n flaman n sak ncalar ; elde edilen sonu lar n olumsuz etkilenmesi, yanl sonu lara var lmas ve koruma-kontrol programlar n n masrafl hale getirilmesi olarak ifade edilebilir. page 12 of EP DEM YOLOJ K ARA TIRMA A AMALARI 9.05.2025 25
EPDEMYOLOJK ARATIRMA A AMALARI A Spesifik neden (Brucellosis) Verilerin Niteli i Lezyon (Plasentitis) Problem (Abortus) page 13 of EP DEM YOLOJ K ARA TIRMA A AMALARI 9.05.2025 25
EPDEMYOLOJK ARATIRMA A AMALARI B Verilerin Niteli i Arsenik zehirlenmesi Susuzluk Streptokok Aujeszky vir s Beyin lezyonu A Beyin lezyonu B Beyin lezyonu C Beyin lezyonu D ATAKS page 14 of EP DEM YOLOJ K ARA TIRMA A AMALARI 9.05.2025 25
EPDEMYOLOJK ARATIRMA A AMALARI Herpesvirus IBR/IPV Vaginitis Rhinitis Verilerin Niteli i reme problemi (infertilite) ak nt s ve Burun ks r k page 15 of EP DEM YOLOJ K ARA TIRMA A AMALARI 9.05.2025 25
EPDEMYOLOJK ARATIRMA A AMALARI Epidemiyolojik al malar sonras elde edilen verilerde aranacak zellikler : Do ruluk : Bir verinin ger e i ne derece yans tt n n l t d r ( rne in: V cut a rl : 50 kg) Verilerin Niteli i Ayr nt : Verinin ayr nt d zeyini veya detay n belirten bir l tt r ( rn: 50 veya 50.450 kg. rn: Salmonellalar taraf ndan olu turulmu enteritis, S. enetritidis, bakteriler, virusler-te histe nemli-klinik, bakt, serolojik vs) Kesinlik : Ayr nt ile e anlaml olarak veya istatistiksel olarak bir seri l mdeki tutarl l belirtmek i in kullan l r. page 16 of EP DEM YOLOJ K ARA TIRMA A AMALARI 9.05.2025 25
EPDEMYOLOJK ARATIRMA AAMALARI G venilirlik : Diagnostik bir test tekrarland nda s rekli ayn sonu lar verirse g venilir olarak ifade edilebilir. rne in: Brucellozis iki CFT l m sonras titre yine 1/40 Verilerin Niteli i Ge erlilik : Bir diagnostik test belirli bir hastal te his etmek i in yeterli ise, bu testten elde edilen veriler de ge erlidir. Bir verinin ge erlili i hastal a ve kullan lan diagnostik teste g re de de i ebilir rne in: Femur k r - fiziksel muayene; Diabetus mellitus - idrar/kan tahlili; Enteritis Normal besiyeri - E. Coli veya Campylobacter jejuni Bir diagnostik testin de eri, g venirlili i ve ge erlili i ile l l r. page 17 of EP DEM YOLOJ K ARA TIRMA A AMALARI 9.05.2025 25
EPDEMYOLOJK ARATIRMA A AMALARI zg ll k (spesifite) ve Duyarl l k (sensitivite) Epidemiyolojik ara t rmalarda, olaylar n (te his- diagnoz) do ru olmad klar halde do ru veya tam tersi olarak yorumlanmas hastal klar n yanl te hisine neden olur. Verilerin Niteli i rne in: hepatit olmad halde bir hastaya hepatit te hisi konulursa, genellikle bu durum te his hatas ve yetersizli inden dolay yanl pozitiflik olarak ifade edilir. Buna kar l k hepatit oldu u halde te his edilemeyen bir hastan n durumu da yanl negatiflik olarak tan mlan r. page 18 of EP DEM YOLOJ K ARA TIRMA A AMALARI 9.05.2025 25
EPDEMYOLOJK ARATIRMA A AMALARI zg ll k (spesifite) ve Duyarl l k (sensitivite) B yle hatalar genellikle, te his kriteri olarak sadece klinik semptomlar kullan ld nda g r l r. Verilerin Niteli i Ayr ca laboratuvar te hislerinde yanl testlerin kullan lmas , l m ve de erlendirme hatalar da yanl sonu al nmas sonras hatal gruplamaya neden olabilir. Te histe kullan lan kriterlerin ge erlili i, te his y nteminden ba ms z ve ge erli bir kriterden elde edilen bulgular n kar la t r lmas ile saptanabilir. Bu ekilde bir te his kriterinin veya testin duyarl l ve zg ll l lebilir. page 19 of EP DEM YOLOJ K ARA TIRMA A AMALARI 9.05.2025 25
EPDEMYOLOJK ARATIRMA A AMALARI Ger ek Durum Test Sonucu Hasta Hasta de il Verilerin Niteli i Hasta a b Hasta De il c d a: Ger ek Pozitif c: Yanl Negatif b: Yanl Pozitif d: Ger ek Negatif Sensitivite : a / a+c Spesifite : d / b+d page 20 of EP DEM YOLOJ K ARA TIRMA A AMALARI 9.05.2025 25
EPDEMYOLOJK ARATIRMA A AMALARI Duyarl l k (sensitivite) : Testte saptanan ger ek pozitiflerin oran d r. Verilerin Niteli i Testteki ger ek pozitiflikler = (a), Yanl negatifler = (c) olsun Sensitivite (Duyarl l k) = a / a+c Bir testin sensitivitesinin y ksek olmas ; o testte ger ek pozitifliklerin y ksek oranda saptand n ; d k olmas ise ger ek pozitiflikleri d k d zeyde belirledi ini g sterir. page 21 of EP DEM YOLOJ K ARA TIRMA A AMALARI 9.05.2025 25
EPDEMYOLOJK ARATIRMA A AMALARI zg ll k (spesifite) : Bir testte saptanan ger ek negatiflerin oran d r. Verilerin Niteli i Testteki ger ek negatifler = (d), Yalanc negatifler = (b) olsun. Spesifite ( zg ll k) = d / b+d Bir testin spesifitesinin y ksek olmas ; testin hatal te his yapma ihtimalinin az oldu unu, d k olmas ise hatal sonu lar verebildi ini g sterir. page 22 of EP DEM YOLOJ K ARA TIRMA A AMALARI 9.05.2025 25
EPDEMYOLOJK ARATIRMA A AMALARI Sapma (bias) Epidemiyolojik bir ara t rman n tasarlanmas , y r t lmesi ve analizinde yap lacak sistemik bir hata (veya sapma), al ma sonu lar n ge ersiz hale getirir. Verilerin Niteli i Bu sapmalar e itli nedenlerden kaynaklanabilir : 1. Yanl ili kiden do an sapmalar : Hastal k olu umunda rol oynayan fakt rler aras nda yanl ili kiler kurulmas ndan kaynaklanabilir. Bir hastal kla ili kili iki fakt r birbirleriyle de ili kili g r lebilir ve bu durum ara t rmadan elde edilen sonu lar yanl y nlendirir. rn: koyunlarda i ek a s abortuslar. page 23 of EP DEM YOLOJ K ARA TIRMA A AMALARI 9.05.2025 25
EPDEMYOLOJK ARATIRMA A AMALARI 2. Ki isel g r ten do an sapmalar : Ara t r c n n bulgular de erlendirirken veya sunarken duygusal davran p ki isel g r lerinin etkisinde kalabilir. 3. l m sapmalar : Yetersiz l m yapmaktan veya ge ersiz te his y ntemi kullanmaktan ileri gelebilir. Ayr ca, hayvanlar n hastal klar n n yanl s n fland r lmas ndan da kaynaklanabilir. Verilerin Niteli i 4. Se imden ileri gelen sapmalar : al ma i in se ilen hayvanlar n se ilmeyenlerden farkl karakterlere sahip olmas halinde ortaya kar. rne in: Anthrax n prevalans n saptamak i in mezbahadaki hayvanlar n se ilmesi. page 24 of EP DEM YOLOJ K ARA TIRMA A AMALARI 9.05.2025 25
page 25 of EP DEM YOLOJ K ARA TIRMA A AMALARI 9.05.2025 25
