Understanding the Functions and Structure of the Foot

AYAK- AYAK BLE DR. R. YES M NE PEKESEN KURT A

SUNUM AKII AYAK- AYAK B LE KEM KLER AYAK- AYAK B LE EKLEMLER AYAK ARKLARI AYAK- AYAK B LE B YOMEKAN AYAK- AYAK B LE KASLARI AYAK- AYAK B LE NEH DE ERLEND RMES

Ayak, ayakta durma srasnda denge ve destek salayan; yrme boyunca v cudu stabilize eden, d y zeyde g rev yapan tek v cut par as d r. Aya n ana g revi yer ile bacak aras ndaki y k iletimini sa lamakt r. Ayakta tarsal, metatarsal ve phalangeal kemikler olarak grupland r lan 26 kemik ve ayak bile i eklemi ile birlikte 31 eklem bulunur. S z konusu kemikler olduk a g l yap da olmalar n n yan s ra ayn zamanda ayak hareketlerine esneklik kazand racak ekildedir Ayak s rt nda 2, ayak taban nda 4 tabaka halinde d zenlenmi 18 intrinsik kas yer al r. Aya n hareketlerinde as l etkili olan kaslar aya n ekstrinsik kaslar d r. ntrinsik kaslar hareketin ince ayarlar ile ilgilidir.

AYAIN FONKSYONLARI Ayak; 1. oklar n absorbsiyonu 2. Propriosepsion 3. A rl k ta ma-stabilite 4. Zemine pronasyon ve supinasyon ile uyum yaparak enerji t ketimini kontrol etme 5. Y r y s ras nda (stance faz sonunda) propulsion amac ile rijid bir kald ra olu turma Aya n bu g revleri kapal bir kinetik halkada ger ekle ir.

Ayak yapsnn fonksiyonu Stablite Destek ok absorbe Adaptasyon Kuvvet da l m leri hareket

Ayak yrme ve koma esnasnda hem mobil adaptasyon hem de rijit bir kald ra kolu gibi g rev yapar. Bir ok kemik ve eklemden olu ur, esneklik sa lar.

Ayaa arlk binmedii zaman; 3 noktadan yerle temas eder kalkaneusun t berk l , l.ve 5. metatars ba lar Statik duru ta aya a y k aktar ld nda her iki ekstremiteden % 50 + % 50 e it ekilde ge er. Tibiadan y klerin 5/6 s Fibuladan ise 1/6 s Calcaneustan y klerin % 60 Metatars ba lar ndan ise % 40 ge mektedir. Metatarslardan ge en y klerin 1/3 I. Metatarsta 2/3 ise di er metatarslara da lmaktad r.

1) N AYAK 5 metatars ve 14 falankstan toplam 19 kemikten olu ur. Metatars ve falanks kemikleri aras nda metatarsofalengeal eklemler ve falankslar aras nda da interfalangeal eklemler vard r. Eklem kollateral ligament, plantaris ve transversum profundus kaslar taraf ndan desteklenir. n Ayak Eklemleri Eklemi olu turan kemikler: Metatarslar ve falankslard r. Metatarslar ve falankslar aras ndaki eklemler; 1. Tarsometatarsal 2. Intermetatarsal 3. Metatarsofalangeal 4. nterfalangea

TARSOMETATARSAL EKLEM (LSFRANK): Medialde 3 cuneiform - ilk 3 metatarsla, Lateralde cuboid - 4. ve 5. metetarsla eklemle ir. Bu eklemin hareketleri ba larla s n rland r lm t r. Stabilite temini a s ndan nemlidir. Plana tipi bir eklemdir.

Metatarslarn taban kama ekillidir ve transvers ark olu turur. Tarsometatarsal eklemin hareketleri ark n eklini de i tirir; l.metatars fleksiyon ve abduksiyon- 5.metatars ise fleksiyon ve adduksiyon yapt nda ark derinle ir, l.metatars ekstansiyon ve adduksiyon- 5. metatars ise ekstansiyon ve abduksiyon yapt nda ark d zle ir.

Fleksiyon-ekstansiyonu, inversiyon ve eversiyonuna katk da bulunur. En fazla hareket l.metatars ve 1.cuneiform A rl k ta ma ve propulsiyon En az hareket ise 2.metatars ve cuneiform Ark n en y ksek yerini olu turur ve aya n uzun ekseninin devaml l a s ndan nem ta r.

Tarsometatarsal eklemin ba lar 1. Lig. Tarsometatarsalia dorsale 2. Lig. Tarsometatarsalia plantaria 3. Lig. Cuneometatarsalia interosse

METATARSOFALANGAL EKLEMLER Metatars ba lar proksimal falankslar 3 d zlemde harekete izin verir Aktif DF 50-60 Aktif PF 30-40 Metatarsofalangeal eklemlerin ba lar 1. Capsula articularis 2. Lig Plantaria 3. Lig Metatarsale transversum profundum 4. Lig Colleteralis

NTERFALANGEAL EKLEMLER Mente e eklemlerdir, Fleksiyon ve ekstansiyon P F eklemler normalde hiperekstansiyon yapmaz ve plantar fleksiyon yakla k 50 derece ile s n rl d r. D F eklemler 0-30 dorsifleksiyon ve 40-50 plantar fleksiyona izin verir. Ba lar Capsula articularis Lig Collateralia Lig plantaria

2) ARKA AYAK AYAK B LE EKLEM (TALOCRURAL) Tibia ve fibulan n distal u lar - talusun trokleas aras nda Tibiotalar, fibulotalar ve distal tibiofibular olmak zere 3 eklemden meydana gelir. Fonksiyonel a dan mente e tipi eklemdir ve frontal eksende ayak bile i ekleminde plantar ve dorsi fleksiyon meydana gelir Tek eksenlidir. Ginglimus tipi bir eklemdir.

AYAK BLENN BALARI (ART. TALOCRURALS) Deltoid Ligament: gen eklinde kuvvetli bir ba d r. Medial malleol, calcaneus ve navikula Hem tibiotalar hem subtalar eklem hareketlerini kontrol eder. Pronasyonda gerilir. Pars tibio-navicularis ( n lifler) Pars tibio-calcanea (orta lifler) Pars tibi-talaris anterior (arka lifler) Pars tibio-talaris posterior

SUBTALAR EKLEM (TALOKALKANEAL) Talus + kalkaneus aras nda, s k kaps l yap s Plana tipi bir eklemdir. Talokalkaneal ligament taraf ndan desteklenir. Eklem kaps l n medial ve lateral talokalkaneal ligamentler destekler. n, orta ve arka olmak zere y z vard r.

3) ORTA AYAK M DTARSAL (CHOPART) EKLEM Transverstarsal eklem ki eksenli (oblik ve longitidunal) bir eklemdir. DF, PF, inversiyon, eversiyon, adduksiyon, abduksiyon Supinasyon ve pronasyon hareketlerine yard mc olur.

AYAIN ARKLARI VE FONKSYONEL ANATOMS Ayak kemikleri, v cut a rl n desteklemede ok emici ve hareket s ras nda sal n m sa layacak ekilde longitudinal ve transvers olarak dizilmi tir. Aya n tasar m , aya y zey ve a rl k de i ikliklerine uyumlu hale getirir. V cut a rl talusa tibia ve fibula arac l yla iletilir. Daha sonra da posteroinferior y nde kalkaneusa ve anteroinferior y nde de metatars ba lar na da l r. Bu y k ta yan noktalar n aras , tarsal ve metatarsal kemiklerce olu turulan aya n arklar d r aya n arklar d r. R latif olarak elastik olan bu arklar, hem longitudinal hem de transvers olarak superiora konveks olup ayakta durma s ras nda v cut a rl ile hafif e yass la rlar, fakat v cut a rl elimine edilirse normal konumlar n tekrar kazan rlar.

AYAIN ARKLARI VE FONKSYONEL ANATOMS Aya n arklar kuvvetli ba lar, kaslar ve ayak plantar y zeyindeki kal n fasya taraf ndan olu turulur. Tarsal ve metatarsal kemikler ayakta 3 ark olu turur 1. Longitudinal ark (medial ve lateral) 2. Transvers ark Elastik bir ok absorbsiyon sistemi olu turur.

Medial Longitudinal Ark Kalkaneus+ talus+ navikula+ 3 kuneiform+ 1,2,3 metatarsal Apeksi navikula Yerden y ksekli i 15-18 mm

Lateral Longitudinal Ark Kalkaneus+ kuboid + 4,5 metatarsal Apeksi cuboid Yerden y ksekli i 3-5 mm

Anterior Transvers Ark: I. ve 5. metatars ba lar aras ndad r. ntermetatarsal ba lar ve M. Addukt r hallusisin transvers ba destekler. Midtransvers Ark: 3 cuneiform ve kuboid aras ndad r, M.Peroneus Longus taraf ndan desteklenir. Posterior Transvers Ark: Kuboid ve navikula aras ndad r. M.tibialis posterior taraf ndan desteklenir.

AYAK ARKLARININ GREVLER Ayak arklar stabilizasyon i in a rl aya a da t rlar. Esnek ayak yap s n rijit bir kald raca d n t r rler. Ek rotasyonel hareketleri azaltmak, y zeydeki de i ikliklere uyum sa lamak i in esnek bir yap da olmal d r. Aya n arklar n n pasif destekleri plantar aponeurosis (plantar fasya), plantar kalkaneonavik ler ligament ve interosseos talokalkaneal ligament Aya n arklar n n aktif destekleri Kaslar (En nemli kas tibialis posterior kas d r.)

PLANTAR FASYA Ayak taban ndaki derin fasya kal nla arak retinakulum muskulorum flexorum'u ve aponeurosis plantaris'i (plantar fasya) olu turur. Plantar fasya gen seklindedir ve ayak taban n n orta k sm nda bulunur. Plantar aponeurosis posteriorda kalkaneusun t berk l nden ba lar ne do ru plantar y zey boyunca her bir parma n posterior falanks na kadar uzan r.

WNDLASS VEYA IKRIK MEKANZMASI Y r y n duru faz s ras nda plantar aponeurosis gerilimi bulunmaktad r. Tarsal, metatarsal, talus ve kalkaneus kemikleri kompresyon kuvvetine maruz kal rlar. Sal n m faz na ge erken MTP ekstansiyonu olur. Topuk ve MTP birbirine yakla r ve ark y kselir. Topuk kalk s ras nda ayak rijit bir kald raca d n r. Aya n supinasyonuna yard mc olur.

AYAK AYAK BLE KAS DNAM Dorsi fleksiyon yapt ran kaslar M.Tibialis Anterior M. Extans r digitorum longus M. Extans r hallusis longus M. Peroneus longus/brevis

Plantar fleksiyon yaptran kaslar M. Gastrocnemius M. Soleus M. Tibialis Posterior M. Fleks r digitorum longus

nvertr kaslar M. Tibialis Posterior M. Tibialis Anteior

Evertr kaslar M.Peroneus longus/brevi s

AYAK-AYAK BLE YARALANMALARI Lateral kollateral ligamentler Anterior talofibular lig. Calcaneofibular lig. Posterior talofibular lig.

LATERAL KOLLATERAL LGAMENTLERN YARALANMA MEKAN ZMASI Plantar fleksiyon ve inversiyonda meydana gelir. S ras yla; ATFL CTFL PTFL

YARALANMAYA ZEMN HAZIRLAYAN FAKTRLER (R SK FAKT RLER ) ntrinsik fakt rler leri ya Kuvvet imbalans Yetersiz fleksibilite Pes planus vb. deformite varl nceden ge irilmi travmalar (habitual yaralanmalar)

Ekstrinsik faktrler Uygun olmayan ortam Uygun olmayan ayakkab se imi Ortam n s cakl

Grade Grade Bulgu ve Semptomlar Bulgu ve Semptomlar Grade 1 Hafif hassasiyet, dem ve a r Minimal fonksiyonel kay p Stabilite normal Grade 2 Orta iddette a r - dem Orta iddette ekimoz Lateral yap larda hassasiyet NEH ve fonksiyonda kay p Hafif instabilite Grade 3 Ciddi dem, ekimoz iddetli a r Ciddi hareket ve fonksiyon kayb Tam instabilite

DEERLENDRME Hikaye A r Palpasyon G zlem dem NEH Kas kuvveti zokinetik testler Manuel kas testi K sal klar Radyografik inceleme MRI

TEDAV KONSERVAT F FAZ I FAZ II FAZ III CERRAH

FAZ I A r , dem, yaralanan b lgenin korunmas PRICE (protect, rest, ice, compression, elevation)

PROTECT (KORUMA)

NEH DEERLENDRME Active Range of Motion (Ankle & Foot) YouTube Ankle ROM using a goniometer YouTube Goniometry Ankle Dorsi Flexion & Plantar flexion Dr. Bryan Physical Therapist - YouTube Goniometry Ankle inversion & eversion Dr. Bryan Physical Therapist - YouTube