Exploring Fijian Language Varieties: Ivakarau ni Volavola kei na Vosa Dewaigusu

ITK 701 FIJIAN LANGUAGE VARITIES LECTURE 2 NA IVAKARAU NI VOLAVOLA VAKAVULI KEI NA VOSA DEWAIGUSU

NA VOLAVOLA IKAU [INTRODUCTION] Dreta na vakanananu/yalona o koya e wilika Vakaraitaka kina na nanuma se vakanananu (assumption, hypothesis, idea) e tiko me baleta na nomu ulutaga Tekivu: o Vakayagataka na ivakamacala e baleta na iulutaga [definition]

Vakayagataka e dua na itukutuku dina se iwiliwili vakafika e sala vata kei na iulutaga [general statement] Vola vakalekaleka na itukutuku ni dua na ka e yaco se na italanoa dina ni dua na ka e salavata kei na iulutaga [incidents & anecdote] Vakayagataki ni vosa kilai levu e so, ivosavosa vakaViti se ivosavosa ni dua na vanua

Vakayagataki ni taro ka tarogi kina na veika me baleta na iulutaga. E sega ni namaki me volai na kena isau. Na vakayagataki ni vakamacala ka vakatautauvatataki kina na iulutaga ena kena ituvaki/nanumi/cicivaki/tukuituku e liu kei na gauna qo me vakadeitaka na uto ni vakasama ni iulutaga digitaki

o Tekivu ena dua na itukutuku taleitaki Lewe ni Volavola [body] Usutu/tikina bibi me volai vakamatata na parakaravu, me tuvai ena kena veitaravi mai na kena e bibi duadua. Me vakatoroicaketaki e dua ga na vakasama ka lalawataki e na veiparakaravu yadudua.

Me dau matata na ituvatuva ni yatuvosa ni veiparakaravu yadudua mvk: [i] yatuvosa ni ulutaga e lalawataki me vakatoroicaketaki [topic sentence] [ii] yatuvosa me veitokoni [supportive sentence] [ii] yatuvosa ni vakaraitaka na vakasama [illustrative sentence] [iv] yatuvosa me tinia na vakasama [conclusive sentence]

iTinitini Tini vakavinaka na volavola Raica lesu na vakasama e cauraki e na lewe ni volavola me dusia na namuma e vakayatuyatutaki tiko mvk: Soli ni vakasala

Vulici ni dua na ivakavuvuli Vakamamasu ni cavuikalawa Vatavatairalago ni cakacaka na itinitini ni talanoa e vakaraitaki kina vakadodonu na nanuma

[i] me nanumi me dau tokaruataki taumada na ulutaga ni vakasama ni vaiparakaravu [restatement of topic sentence [ii] tarava na kena digitaki nanuma e veiganiti kei na ulutaga ni volavola.

Na iwalewale ni Volavola E va na iwalewale ni volavola [i] na tukunikataki ni dua na ka [narrative] E talanoataki e dua na ka. E talanoataki na veitarataravi ni ka e yaco [plot] Na vanua kei na gauna e yaco kina [setting]

O ira era vakaitavi ena talanoa [characters] e tiko e dua na leqa/ veicoqacoqa [conflict] me wali [resolve/overcome] e tiko e dua na ka me vulici mai na italanoa

[ii] Na vakamacalataki ni tuvaki ni dua na ka [descriptive] Na kena inaki me vakamacalataka e dua na tamata, vanua, se ka me rawa ni raitayaloyalotaka o dauniwilivola na cava e vakamacalataki tiko. E vakayagataki na lima na sala ni vakasokumuni itukutuku [5 senses]

[iii] na itukutuku ni veivakauqeti [argumentative / persuasive] Tukuni vakamatata na cava na nomu ile (issue) Tukuna na yasana cava o na toka kina Tokona na vanua/vakasama/yasana o sa digitaka

Vatavatairalagotaka na vanua e rawa ni rai mai kina na dauniwilivola coqa na nomu nanuma, sauma rawa ena nomu volavola. Tinia ena nomu vakaukauwataka tale na nomu ile

[iv] vakaraitakia ni dua na ka dina [exposition] [i] na vakaraitaki ni dua na ka [exposition state an opinion [ii] na v akamacalataki ni dua na ka [exposition state a definition] [iii] na vakamacalataki ni tuvatuva ni dua na ka [exposition explain a process]

[1] na icakacaka ni dua naka [exposition describe steps to accomplish something] [2] na vakayagataki ni dua na ka [exposition describe how something is used (method) [3] na kena qaravi e dua na ka [exposition how something works]